U noći između 23. i 24./11.7.1937. godine je preminuo sveštenomučenik Patrijarh srpski Varnava (Rosić). Iako je Sveti arhijerejski sabor SPC već narednih dana, 7.8/25.7. 1937. izdao saopštenje o trovanju kao uzroku smrti, kako je smatrao i sv. Vladika Nikolaj i cijela crkvena i narodna javnost, kako je potvrdio i ruski ljekar koji ga je pregledao, do danas se taj uzrok smatra nezvaničnim, dok je zvanični – nepoznat.

U jednom od najtežih perioda srpske istorije na čelo Srpske pravoslavne crkve dolazi patrijarh Varnava (Rosić). U svesti srpskog naroda patrijarh Varnava je ostao upamćen kao veliki mučenik. Mitropolit skopski Josif je o njemu zapisao sljedeće: „On je nosio cijelu našu prošlost u sebi. Ta prošlost govori ko smo i da smo umjeli biti uporni kako, rekao bih, samo Srbin može biti, da umijemo biti istrajni, da umijemo sa prepunim srcem ljubavi prema svome narodu žrtvovati se kada treba za narod, za vjeru u Hrista.“

Patrijarh Varnava je rođen u Pljevljima 1880. godine u čestitoj i pobožnoj porodici, od oca Đorđa i majke Krsmane. U mladosti je često pohodio manastir Svete Trojice. Osnovnu školu završava u rodnom gradu sa odličnim uspjehom. Godine 1892. upisuje Prizrensku bogosloviju. Poslije završene bogoslovije biva poslat u Rusiju, gde u Sankt Peterburgu završava Duhovnu akademiju. Tu se i monaši i ubrzo biva rukopoložen u čin jeromonaha.

Odmah po dolasku u Srbiju biva poslat u Carigrad gdje vrši veliku misionarsku delatnost. Potom biva postavljen za episkopa u Južnoj Srbiji (današnja Makedonija), gdje je imao velikog uspjeha u episkopskom radu.

Početkom Prvog svjetskog rata tadašnji episkop Varnava se priključuje srpskoj vojci i dijeli sudbinu srpskog naroda. Poslije solunskog fronta 1917. poslat je u diplomatsku misiju u Rusiju gdje ga zatiče Oktobarska revolucija.

Poslije rata biva postavljen na mesto mitropolita skopskog gdje stoluje sve do 1930. godine. Te godine je preminuo patrijarh srpski Dimitrije i bilo je potrebno izabrati novog prvojerarha SPC.

Najozbiljniji kandidati su bili mitropoliti dabrobosanki Petar, crnogorsko-primorski Gavrilo i skopski Varnava. Većinom glasova za drugog patrijarha obnovljene srpske patrijaršije je izabran mitropolit Varnava. Intronisanje je izvršeno u beogradskoj Sabornoj crkvi i u Pećkoj Patrijaršiji.

U svojoj pristupnoj besjedi patrijarh Varnava je rekao: „Tron srpske patrijaršije izdvaja se od svih drugih patrijaršija obzirom na njegovu slavnu istorijsku prošlost i onu ulogu koju je patrijaršijski tron imao u životu srpskog pravoslavnog naroda, u životu svih hrišćana na Balkanu, obzirom na onu silnu i moćnu srednjevjekovnu Srbiju na čelu koje su stajali blagočestivi naši vladari, arhijereji, arhiepiskopi, mitropoliti, patrijarsi.“

Djelatnost patrijarha Varnave je obilježena velikim graditeljskim poduhvatima. Pošto je sjedište srpske patrijaršije prenijeto iz Sremskih Karlovaca u Beograd, bilo je potrebno izgraditi novu zgradu srpske patrijaršije. To je za vreme njegove prvojerarške djelatnosti i urađeno. Značajno je i pomenuti da je patrijarh Varnava pokrenuo inicijativu za podizanje hrama Sv. Save.

Godine 1931. je na njegovu inicijativu donesen novi Ustav Srpske pravoslavne crkve. Hirotonisao je osam episkopa koji su docnije postali velika svetila naše Crkve.

Bio je veliki prijatelj kralja Aleksandra Karađorđevića i veoma ga je pogodila njegova pogibija u Marseju. Posebnu pažnju je pridavao društvenim temama, tako da je 1936. ovako pisao o opasnostima komunizma: „Glavni izvor komunističkih prevara nalazi se u bezbožništvu, u materijalističkom razumijevanju samoga čovjeka, svijeta i života uopšte. Njihova ‘nauka’ nema računa da pojedinci, da društvo, narod i čovječanstvo – da svi žive urednim, moralnim i bogougodnim životom. Neće oni to. Njima nije potrebna Istina. Neće oni Boga. Njima je potrebna laž. A u zgodnom su položaju, ‘jer lakovjerni svijet guta lijepe priče’. Njima nisu potrebne nikakve veze između zemlje i Neba, između čovjeka i vrhovnog Tvorca i Promislitelja.“

Smrt koja do dana današnjeg nije ispitana

Konkordatska kriza u vremenu patrijarha Varnave izazvana je potpisivanjem sporazuma između Jugoslovenske vlade i Vatikana. Konkordat je Rimokatoličkoj crkvi davao posebne povlastice na uštrb SPC. Povodom ovoga pitanja patrijarh Varnava je sazvao dva vanredna Sveta arhijerejska sabora. Zaključak i jednog i drugog sabora je bio da je konkordat neprihvatljiv. Poslije toga vlada stupa u otvoreni rat sa SPC. Baš u to vreme patrijarh je misteriozno teško obolio. Sumnjalo se na trovanje. Ovome je doprinijela činjenica da su i dva brata patrijarha Varnave umrla isto od trovanja, kao i da su dva patrijarhova poslužitelja nestala toga dana. Međutim, ni do dan danas nije zvanično utvrđeno da li je patrijarh Varnava otrovan.

Zabrinut narod je sa sveštenstvom održao dva molitvoslovlja za patrijarhovo zdravlje. Litija poslije drugog molitvoslovlja je bila zabranjena od strane vlasti. Ipak, narod je odlučio da se ona održi. Žandarmi su narod i sveštenstvo počeli da udaraju pendrecima psujući im majku srpsku (bili su većinom Hrvati) i kidali sveštenicima odežde. Teško povređen je bio episkop Šabački Simeon. Taj događaj je docnije nazvan „krvava litija“.

U jeku borbe oko konkordata patrijarh Varnava umire u noći između 23. i 24. jula 1937. godine. Vijest o upokojenju patrijarha bolno je odjeknula u svim srpskim gradovima i selima. Narod je neprekidno dolazio da se pokloni ostacima patrijarha Varnave koji su bili izloženi u Sabornoj crkvi. Sahrana je obavljena pet dana poslije smrti patrijarha u maloj crkvi Svetog Save na Vračaru. Pod velikim pritiskom posle smrti patrijarha, vlada Milana Stojadinovića je povukla sporni potpis sa dokumenta o konkordatu.

Patrijah Varnava se svojim velikim radom i mučeničkom žrtvom upisao u red najvećih srpskih duhovnih i nacionalnih junaka. Prepodobni Justin Ćelijski je o njemu rekao: „Misterija Božanskih riječi kruži oko ličnosti Patrijarha Varnave: On je umro, i umrijevši rodio mnogi rod, jer je rodio i preporodio rod Srpski za nova evanđelska pregnuća i postignuća, za nove svetosavske podvige i poduhvate. (…) Prije godinu dana, mi smo na današnji dan poslali nebu našu savijest – dušu Patrijarha Varnave. Tajanstvenim smislom događaja, on je postao savijest naša. To smo svi mi ojsetili, naročito na dan njegove smrti. Da, na dan njegove smrti progledale su sve oči naše duše i u mrtvom Patrijarhu ugledale Novog Hristovog Besmrtnika.“, prenosi Čudo.rs.