Sveti Nikola, kojeg SPC praznuje 19. decembra, najčešća je krsna slava kod Srba. Kao svetitelj koji je važio za zaštitnika siromašnih, putnika, djece i porodice, bio je blizak narodu koji je vijekovima živio u teškim uslovima, čestim ratovima i seobama, pa otuda i veliki broj običaja koji srpski narod praktikuje na ovaj dan.

Sveti Nikola je obilježen crvenim slovom u crkvenom kalendaru, praznik koji pola Srbije slavi, a druga polovina ide na slavu. Praznik posvećen ovom svetitelju prvi je u nizu takozvanih zimskih praznika, koji počinju 19. decembra i traju do Bogojavljenja.

Tradicija kaže da u noći između 18. i 19. decembra djeca koja su bila dobra tokom cijele godine dobijaju poklone, slatkiše i voće u svojim čizmama, koje roditelji ostavljaju na prozorskom simsu uoči ovog velikog praznika. Ovaj običaj zadržan je u nekim dijelovima Srbije i danas.

Običaji na Svetog Nikolu

Kako Sveti Nikola pada u vrijeme Božićnog posta, obavezna je posna trpeza, uz četiri glavna obilježja slave kod Srba – svijeću, vino, slavski kolač i žito (koljivo). Praznik započinje odlaskom na svetu liturgiju, a nastavlja se lomljenjem kolača, paljenjem svijeće i služenjem vina i žita.

Članovi porodice i gosti tri puta okreću slavski kolač i ljube ga, uz riječi:
„Hristos posredi nas jeste i biće.“

Slavski kolač za Svetog Nikolu se nikada ne siječe, iako u narodu postoji izraz „rezanje kolača“. Kolač se uvijek lomi rukama, jer simbolizuje zajedništvo i slogu, pa se nož ne koristi.

U porodicama koje imaju članove na putu ili u inostranstvu, običaj je da se Svetom Nikoli posebno mole za bezbjedan povratak, jer se ovaj svetitelj smatra zaštitnikom putnika i moreplovaca.

Takođe, prema narodnom vjerovanju, na Nikoljdan se valja dati milostinja, jer je Sveti Nikola bio veliki dobročinitelj i pomagao siromašnima.

U narodu postoji uvjerenje da se na ovaj dan ne treba svađati niti podizati glas, jer je Sveti Nikola smatran svetiteljem mira i pravde. Iako to nije crkvena zapovijest, običaj je duboko ukorijenjen i vijekovima se poštuje.

Legenda o Svetom Nikoli

Sveti Nikola bio je episkop Mire, priznat kao svetac od 16. vijeka. Rođen je oko 280. godine u bogatoj porodici, u gradu Patari, u provinciji Likiji, u današnjoj Turskoj.

Prema jednoj legendi, spasio je tri siromašne sestre od prostitucije, tako što im je potajno bacao vreće novca kroz prozor, omogućivši im miraz i dostojanstven život.

Druga, rasprostranjenija legenda govori o ocu koji nije mogao da obezbijedi miraz za kćerke, pa se molio Svetom Nikoli. Svetitelj je uoči praznika niz odžak spustio miraz, uslišivši molitvu iskrenog vjernika.

Žitije Svetog Nikole

Sveti Nikola bio je arhiepiskop Mire Likijske. Nakon smrti roditelja, cijelo bogatstvo je podijelio siromašnima. Branio je hrišćansku vjeru, pomagao grešnicima i bio mučen tokom progona hrišćana za vrijeme careva Dioklecijana i Maksimijana.

Predanje kaže da je u Aleksandriji iscijelio mnoge bolesne i opsjednute, a oko 305. godine bio je zatvoren. Nakon dolaska Svetog cara Konstantina Velikog na prijesto, hrišćani su oslobođeni progona, a Sveti Nikola pušten na slobodu.

Prema predanju, baš 19. decembra Sveti Nikola se javio u snu caru Konstantinu, moleći ga da poštedi trojicu nevino optuženih mladića, koji su potom bili pomilovani.

Sveti Nikola je preminuo oko 345. godine u gradu Mira (današnji Kodžademre u Turskoj).

Danas se poštuje kao zaštitnik moreplovaca, putnika, djece, neudatih djevojaka, nepravedno optuženih, trgovaca i siromašnih, ali i kao svetitelj koji ujedinjuje porodicu i podsjeća na dobrotu, mir i vjeru.

(ŽenaBlic)