DA LI ZNATE ISTINU O SRPSKOM PRINCU KOJEG JE GLUMIO LAUŠEVIĆ? Umjesto na tronu završio u ludnici, a brata Aleksandra nije podnosio

ALOONLINE.BA | Poznati ∙ 15.11.23 15:39 ∙ 0

Glumac Žarko Laušević napustio nas je danas nakon kratke i teške bolesti, a iza njega je ostalo pregršt uloga po kojem ćemo ga pamtiti.

Žarko Laušević, ostaće iztmeđu ostalog i upamđen po ulozi kontroverznog srpskog princa Đorđa Karađorđevića za kojeg se često kaže da je najtragičnija osoba novije srpske istorije. Sa svojim snažnim izvođenjem i interpretacijom, Laušević je unio život u ovu složenu istorijsku ličnost. Međutim, ova uloga dovela je do kontroverzi među gledaocima, kritičarima i istoričarima.

– Princ Đorđe Karađorđević je prilično zapostavljen u našoj istoriji i malo toga se zna o njemu. Njegov život je prećutkivan, intrigantan i nedovoljno rasvetljen. On je nit koja se provlači kroz seriju i jedini Karađorđević koji je ostao u Srbiji i umro u Beogradu – rekao jednom prilikom Laušević za beogradske medije.

Đorđe Karađorđević: Nesuđeni kralj sa kontroverznim naslijeđem

Đorđe Karađorđević, član kraljevske porodice, ima svoje mjesto u istoriji Srbije. Rođen 1887. godine kao drugi sin kralja Petra I, Đorđe je imao bogat život oblikovan političkim i društvenim previranjima svog vremena. Njegovo prvo naslijeđe bilo je suočavanje sa smrću oca 1921. godine i pridruživanje bratu Aleksandru na prijestolu.

Đorđe je poznat po svojim političkim stavovima i naporima tokom Prvog svjetskog rata. Međutim, njegovo živopisno nasljeđe takođe je obavijeno kontroverzama, uključujući i njegov odnos sa Nedićem tokom Drugog svjetskog rata. Ova složena figura srpske istorije postala je centar pažnje u seriji „Senke nad Balkanom.“

Da li je zaista riječ o kraljeviću protiv koga se udružila srpska političko-vojna elita i neosnovano ga proglasila ludim ili se radilo o čovjeku koji nije bio „sav svoj“?

– Princ Đorđe Karađorđević, sin kralja Petra I i brat kralja Aleksandra, očigledno je bio čovek sa izvesnim psihičkim problemima koji je stalno bio u sukobu sa sredinom i nije umeo da se kontroliše. Čak je i sam toga bio svestan; izjavljivao je: „Ja nisam ni za princa a kamoli za prestolonaslednika“ – kaže za „Blic“ Nebojša Damnjanović, istoričar i kustos savetnik u Istorijskom muzeju Srbije.

Đorđe je, međutim, u svojim memoarima pisao kako je bio žrtva zavjere. Iako je bila seljačka zemlja, Srbija je u to vreme imala izgrađenu elitu, ljude školovane na najvećim univerzitetima od kojih su neki bili u visokoj politici dok ni Đorđe ni Aleksandar Karađorđević nisu završili škole.

– Đorđe je odbacivao svaki normalni put obrazovanja. Govorio je da mu to ne treba, da je obdaren i originalan, da nosi gen Karađorđev. Takve izjave su ga činile nepodobnim za razvijeno građansko društvo. Uz sve sažaljenje za Đorđevu nesreću, jedan tiši, mirniji i promišljeniji Aleksandar je bio uspešnija alternativa – veli naš sagovornik i odbacuje tvrdnje da je postojala zavera da se Đorđe ukloni. Pre će biti da ga je „uklonila“ njegova nasilnost.
– On je napadao ljude, pretio im i javno ih udarao, smrtno je povredio svog slugu… Njegovi ispadi su bili grubi, on prosto nije bio prihvatljiv za budućeg kralja – ističe Damnjanović.

ONA JE BILA POSLJEDNJA KRALJICA JUGOSLAVIJE: Nikad nije kročila na srpsku zemlju, a njen sin je princ Aleksandar Karađorđević

Ni Rusija ni Austrougarska nisu se protivile ovakvom scenariju. Đorđeva abdikacija 1909. u korist godinu dana mlađeg brata Aleksandra podudarila se sa aneksionom krizom u Bosni.

– Te 1909. koncentracionu vladu u Srbiji obrazuje naš najveći naučnik Stojan Novaković. Srbija nije htela da poveri svoju sudbinu ni jednom onoliko iskusnom Nikoli Pašiću, vrlo taktičnom i strpljivom čoveku, već u najtežem trenutku, kad je na korak do rata sa Austrougarskom, kormilo izvršne vlasti poverava Stojanu Novakoviću. A na drugoj strani imate žučnog, nervoznog, nekontrolisanog i nepostojanog Đorđa – podseća nas Damnjanović na tadašnje prilike u Srbiji i još jednom ponavlja da se ne radi o zaveri već o tome da je situacija bila „nepogodna“ i da je Đorđe morao biti „sklonjen“.

Kao jedna od svijetlijih epizoda iz Đorđevog života navodi se juriš i ranjavanje na Mačkovom kamenu 1914. i velika hrabrost koju je tom prilikom demonstrirao.

– To je kasnije s razlogom eksploatisano i taj pozitivni deo njegove ličnosti dinastija je iskoristila u propagandne svrhe – smatra Damnjanović.

Od 1925. do 1941. Đorđe je boravio u Specijalnoj psihijatrijskoj bolnici u Gornjoj Toponici u Nišu. Odatle su ga oslobodili Nemci, ali naš sagovornik demantuje priče da su mu nudili srpski presto.

– Pitanje Srbije pod okupacijom namerno nije rešavano, Nemci nisu hteli da joj odrede jasno ni status ni granice, a kamoli da postavljaju vladare. Pod nacistima i komunistima Đorđe je imao relativnu ličnu slobodu (koliko se to može pod okupacijom i jednopartijskom diktaturom). Odnos komunista prema njemu imao je takođe propagandnu crtu: oni su tako mogli da govore o svojoj širini i dokazu da ne progone sve Karađorđeviće. Đorđe nije uziman ozbiljno kao ličnost koja bi ugrozila bilo čiji interes. Ostali Karađorđevići u emigraciji nisu imali nikakav kontakt sa njim – napominje Damnjanović.

Đorđe je živio u Beogradu sve do smrti 1972. i mnogi Beograđani ga se i danas sjećaju. Istina je da se poslije oslobođenja Beograda sastao sa generalom Pekom Dapčevićem, ali u priče da je šetao sa Titom je „teško povjerovati“, smatra Damnjanović.

– Josip Broz se družio i sa carevima i kraljevima, ali nema dokaza da se sastajao sa Đorđem. Jedan od mojih izvora koji je tada bio blizu Josipa Broza kaže da su oni Đorđa tada zaista smatrali za duševno bolesnog čoveka i da ga niko nije uzimao za ozbiljno – zaključuje istoričar Nebojša Damnjanović.

Aleksandra nije podnosio

Poslije ranjavanja u Velikom ratu Đorđe je najviše vremena provodio u Francuskoj. Puno je trošio i čeznuo za izgubljenom moći. Aleksandra nikada nije prihvatio, nije ga podnosio.

– Ni Aleksandru nije bilo lako. Brat je na svakom koraku crnio i njega i njegovu suprugu, rumunsku kraljicu Mariju, koja je potomak britanske kraljice Viktorije preko koje su se Karađorđevići orodili sa velikom evropskom dinastijom. Đorđe sebi dozvoljava da u otvorenim telegramima i pismima Mariju naziva najpogrdnijim rečima – kaže Damnjanović.

BONUS VIDEO: