UNESKO-vu Konvenciju o zaštiti nematerijalnog kulturnog nasljeđa čovječanstva, BiH odnosno Republika Srpska je ratifikovala 2009. godine. Nakon sprovedenih zakonskih aktivnosti na radu na Konvenciji, Srpska je započela 2011. godine.

To u praksi znači prikupljljanje podataka o nematerijalnom kulturnom nasljeđu Republike Srpske, dokumentovanje i formiranje Liste, nakon ovih aktivnosti najznačajniji elementi se predlažu za Listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa čovječanstva, koju vodi UNESKO.

- Republika Srpska ima na svojoj listi 35 elemenata od kojih su tri upisana na UNESKOVU Listu i postali su elementi koje prepoznaje cijeli svijet - rekao je za AloOnline.ba muzejski savjetnik Vladimir Đukanović.

Ovo je prva višenacionalna nominacija u kojoj je Republika Srpska učestvovala sa još nekoliko evropskih država u kojima se uzgajaju konji ove rase i to Hrvatska, Slovenija, Italija, Mađarska, Njemačka i slično.

- Nematerijalno kulturno nasljeđe predstavlja sve ono što neki pojedinac, grupa ili narod osjećaju kao svoje nasljeđe, koje se prenosi sa koljena na koljeno i što je danas živo, odnosno što se i danas praktikuje - istakao je Đukanović..

Kako dodaje, Republika Srpska je za ovo, relativno kratno vrijeme, po ovom pitanju uradila puno.

Danas Listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa Republike Srpske čini 35 elemenata.

1. Zmijanjski vez

Zmijanjski vez je zasigurno jedan od najkarakterističnijih  i najspecifičnijih vezova prostora Bosne i Hercegovine. Specifičnost ovoga veza se ogleda u tome što je bogatstvo ornamenata, tehnika izrade i kolorita jedinstvena i posebna u odnosu na druge vezove u BiH. Po svojim specifičnostima zmijanjski vez se izdvaja ne samo u odnosu na susjedne oblasti već i na sami centralni i zapadni Balkan.

2. Krsna slava

Iako sličnih običaja ima i u drugim narodima i konfesijama, slava kao fenomen karakteristična je samo za srpski narod. Podrazumijeva slavljenje svetog, zaštitnika određene porodice. U zavisnosti od mjesta razlikuju se običaji i dužina trajanja slave, dok su osnovni elementi, odnosno suština isti. Krsni hljeb, koljivo – prekadnja (osveštano žito) i svijeća osnovni obredni elementi, a u obredne svrhe upotrebljavaju se tamjan i vino. Slava je osnovno nacionalno obilježje i može se reći da zauzima centralno mjesto među fenomenima narodnog života, individualnog, porodičnog i društvenog.

3. Branje trave ive na Ozrenu

U srpskom narodu rašireno je vjerovanje u ljekovitost ubranih trava između Velike i Male Gospojine. Vjekovni običaj sela Boljanić, Konopljišta, Karanovac i Tekućica je da se na Usječenje glave sv. Jovana Krstitelja (11. septembra) penje na Gostilj i beru ljekovite trave, a naročito trava iva. O značaju ovog običaja govori i narodna poslovica „Trava iva od mrtva pravi živa“.

[caption id="attachment_22076" align="alignnone" width="500"] FOTO/SRNA[/caption]

4. Kovači Mrkonjić Grada

Kovački zanat u Mrkonjić Gradu datira sa kraja 16. vijeka. Prema arhivskim podacima, 1935. godine u Mrkonjić Gradu je radilo 28 kovačkih radionica, a od 1952. do 1992. godine radilo je 30 kovačkih radionica.

Najznačajniji proizvod kovačkog zanata bila je alatka za ručno košenje trave – kosa „varcarka“. Naziv „varcarka“ potiče od nekadašnjeg naziva Mrkonjić Grada – Varcar Vakuf.

Danas u ovome gradu rade ukupno četiri kovača. Do 1992 godine kovači u Mrkonjić Gradu izrađivali su oko 5.000 kosa „varcarki“ godišnje, dok se danas izradi nekoliko stotina komada. Proces izrade kose „varcarke“ je u potpunosti ručna izrada, a tehnike izrade se prenose sa oca na sina već generacijama. Od četvorice pomenutih majstora, njih se trojica bave izradom kose „varcarke“. Pored kosa ovi kovači izrađuju i sjekire, motike, potkovice i dr. Tradicija kovačkog zanata u Mrkonjić Gradu se prenosi sa oca na sina.

5. Paljenje žežnice

Pravljenje ćumura, u Hercegovini, na tradicionalan način. Običaj koji je karakterističan za područje istočne Hercegovine, datira još od davnina. Znanje je koje se baštini od predaka. Žežnica se peče tako što se prikupe drva, najbolji ćumur se pravi od drveta „zelenike“, ali se uglavnom pravi od hrastovog ili grabovog drveta.

Drva se isjeku na jednake dijelove i ređaju u vidu kupe. Rupe se začepe busenjem da ne bi ulazio vazduh kad se zapali vatra, jer je potrebna slaba vatra da bi se drva pretvorila u ugalj – ćumur.

Proces gorenja traje i do 15 dana, a inače je prosijek 5 – 6 dana. Gotov proizvod – ćumur je vrlo poznat i mnogo korišćen u tradicionalnom kulinarstvu. Većina hercegovačkih specijaliteta se priprema pomoću ćumura, a najpoznatiji su jagnjeće i teleće pečenje ispod sača.

U prošlosti je predstavljalo glavni prihod domaćinstvu koje se bavilo proizvodnjom ćumura a mnoga su domaćinstva od toga i živjela, a danas je ostala nekolicina majstora za ćumur. Paljenje žežnice zahtijevalo je bdenje više ljudi u prosjeku 5 – 6 dana i noći, gdje su se prepričavale razne legende i narodna predanja.

6. Nevesinjska olimpijada

Nadmetanje u viteškim igrama. U ovim igrama najčešće učestvuje muško stanovništvo nevesinjskog kraja, au poslednje vrijeme i muškarci iz šireg regiona. Nevesinjska olimpijada se odvija u Nevesinju u prvoj polovini mjeseca avgusta.

Datira iz 18. vijeka. Na tom prostoru su se nadmetali u raznim vještinama što se do danas očuvalo kao viteške igre. Zastupljene igre su: bacanje koplja, bacanje kamena s ramena, penjanje uz stub namazan lojem, skakanje na mješini, skakanje iz mjesta, vuča konopca i trka konja.

Na ovom skupu koji je više od dva vijeka imao lokalni značaj u poslednje vrijeme učestvuju i ljudi iz šireg okruženja. U narodu je vjerovanje da su lokalni čobani začetnici ovog takmičenja. Jedna je od starijih manifestacija, u ovom kraju, o čemu svjedoči plakat iz 1891. godine o najavi trka, a potpisnik je austrougarski namjesnik.

7. Osećanski jezik

Oblast Osat se nalazi u istočnoj Bosni sa lijeve strane Drine (između Višegrada i Srebrenice). Zidari i graditelji Osaćani imaju poseban „jezik“ – žargon, koji se naziva i majstorski i „od komunikativnog jezika se razlikuje samo u leksici, ima oko 300 riječi i fraza sa neslovenskim korijenima, a rečenice se grade po principu naše gramatike“.

Ovaj jezik se koristi isključivo tokom zidarskih građevinskih radova za međusobnu komunikaciju. Istraživači navode da je porijeklo ovog jezika nepoznato, kao i vrijeme njegovog nastanka.

Prema Dragiši Milosavljeviću (Osaćanski neimari, 2000) „majstorski jezik Osaćana dio je njihove etničke i kulturne posebnosti “. S obzirom da se njegovo znanje prenosi neprekidno sa generacije na generaciju muškim potomcima, koji bez izuzetka usvajaju od ranog djetinjstva osnovno znanje o zidarstvu (bez obzira na kasnije profesionalno angažovanje) nije čudno što sami Osaćani „vjeruju da su jezik naslijedili od njihovog (zidarskog) patrona i zaštitnika svetog Tome“. I danas ovaj jezik poznaju i čuvaju pojedinci koji se bave zidarskim zanatom i građevinskim radovima, muškarci, Srbi iz Osata ili potomci Osaćana u drugim krajevima.

8. Paljenje lila

Običaj srpskog naroda da uoči Petrovdana, a rijeđe Spasovdana pale baklje (lile) izrađene od kore divlje trešnje ili breze. Najčešće lile pale djeca ali učestvuju i odrasli. Paljenje lila simbolizuje sagorijevanje svih ljudskih grijehova. Na ovaj se način dočekuju dolazak navedenih praznika.

[caption id="attachment_560671" align="alignnone" width="225"] ALOonline[/caption]

9. Masla

Običaj masla održava se na Markov dan (08.05.) u selu Popovići, Kulaši i Ćuća, odnosno parohije Kulaške. Markov dan je  i slava navedenih sela. Masla su običaj kada mještani sela na njivu iznose raznu hranu. Ovo je homeopatična magija, slično izaziva slično, tj. iznose hranu i plodove onoga što uzgajaju kako bi u narednoj godini sve to dobro rodilo.

10. Vidovdanska olimpijada

U Kulašima opština Prnjavor, već 17 puta za redom održava se Vidovdanska olimpijada. Održavanje ove olimpijade počelo je još 60-tih godina dvadesetog vijeka, kada se održavala 04.07., a od odbrambeno –otadžbinskog rata održava se uvijek u nedelju pred Vidovdan (28.06). Na ovoj Olimpijadi takmičari se nadmeću u tradicionalnim disciplinama kao što su: streljaštvo, bacanje kamena, trčanje na 5.000 metara, navlačenje konopca i sl.

11. Gusto kolo

Oblast planine Kozare – tradicionalna narodna igra (ples) nastala na planini Kozari i Potkozarju. Kolo je zatvorenog tipa, ruke ukrštene desna preko lijeve, na početku hodanje (kolanje), kasnije igranje u ritmu, počinje sa desnom nogom. Nastalo kao izraz sreće i zadovoljstva, sposobnost igranja uz pjesmu u raznim prilikama. Ovo kolo igraju starija djeca, odrasli, muškarci i žene.

12. „Gusle”, „Guslarsko pjevanje” i „Usmeno predanje - epska narodna poezija”

Gusle su tradicionalni narodni muzički instrument (kordofoni) koji se svira uz epske narodne pjesme. Postoje dvoje vrsta gusala jednostrune i dvostrune. Širom Republike Srpske postoje Udruženja guslara kao i Savez guslara, koji njeguje tradiciju sviranja uz gusle. Organizuju se i takmičenja u guslarskom sviranju (festivali).

13. Banjalučki ćevap

Pojavio se još u vrijeme čuvenog banjalučkog duhovskog vašara, a u zadnjih stotinjak godina originalni banjalučki ćevap u pločicama sa somunom (lepinjom) proslavio se i udomaćio u Banja Luci, a iz Banja Luke prvo na prostor bivše Jugoslavije, a potom i dalje širom svijeta.

Svaki bolji Balkan gril širom svijeta vam nudi kebabs from Banja Luka.

14. Uzgoj konja rase Lipicanac

Na teritoriji Republike Srpske postoji jedanaest Konjičkih klubova i državna Ergela koji se bave uzgojom konja rase Lipicanac, Ergela je osnovana 1946 godine i od tada u kontinuitetu uspješno prenosi znanja i vještine o uzgoju konja Lipicanaca sa generacije na generaciju.

Svi navedeni Konjički klubovi imaju značajno članstvo što je dobar pokazatelj za interesovanje o uzgoju ovih konja. Takođe smo dobili i poziv da učestvujemo u Međunarodnoj nominaciji ovog elementa na Reprezentativnu listu NKN čovječanstva. Poziv smo dobili od Republike Slovenije i još pet država koje imaju ergele ove rase konja.

15. Kosidba na Balkani

Od 1992. godine održava se takmičenje u tradicionalnom seoskom poslu košenje trave u mjestu Balkana kod Mrkonjić Grada. Košenje trave je jedan od najznačajnijih poljskih poslova za koji su vezani i mnogi običaji. Kosidba na Balkani je značajna utoliko i što je Mrkonjić Grad jedan od značajnijih kovačkih centara gdje se ručno izrađuje poznata kosa „Varcarka“.

16. Oj djevojko

Ojkača je tradicionalni element srpskog naroda iz Potkozarja a naručito njegov zapadni dio, prostor između Sane, Une i Save. Nastao je kao sinkretički element u čvrstoj vezi sa svadbama, narodnim zborovima i sličnim manifestacijama. Pjeva se u narodnom kolu, naizmjenično dvije grupe. Izvodi se uz tamburicu, tradicionalni muzički instrument. Odlikuje ga epski deseterac sa ritmičkom pauzom poslije četvrtog sloga, obično se realizuje u distihu (dvostih). Izvode ga svi uzrasti od djece do starijih izvođača. Elemenat je višedecenijski zastupljen na navedenom prostoru.

17. Srpska ćirilica

Pismo nastalo od grčkog alfabeta koje se kroz vijekove mijenjalo; današnji oblik sadrži trideset slova, a nastao je reformom Vuka Karadžića u prvoj polovini 19. vijeka. Zastupljena je u svim područjima u kojima živi srpski narod. Zastupljena je u svim vidovima upotrebe pisma kao npr. izvođačkoj djelatnosti, školstvu, državnoj administraciji, dnevnoj štampi...

18. Sarajevsko – romanijski priglavak

Ručno pletene čarape pod nazivom priglavak izrađen od prirodne vune jedan su od poslednjih predmeta iz tradicionalnog stvaralaštva žena koje su zadržane u upotrebi i danas.

Pletenje priglavaka predstavlja viševjekovnu tradiciju, običaj, rukotvorine i stari zanat žena sarajevsko – romanijskog kraja. U Republici Srpskoj materijali od vune i ručni radovi bili su dominantni kroz istoriju, a pletenje je bilo nezaobilazno umijeće svake žene. Tokom zimskog perioda žene su imale dovoljno vremena za izradu rukotvorina, pa su obično organizovale „prelo“ na kojima se ovaj priglavak često izrađivao.

19. Teslićki vez

Opština Teslić velikim dijelom svojih graničnih rubova se naslanja na Federaciju BiH. Uzimajući u obzir ovu činjenicu i istorijska dešavanja koja sežu u daleku prošlost, jasno je da je na ovom prostoru dolazilo do miješanja kultura, a samim tim i do modifikacije materijalnog i nematerijalnog kulturnog nasljeđa.

Kada je u pitanju vez na narodnim nošnjama ovoga kraja možemo reći da je on pretrpio najmanje promjene a u upotrebi je od četrdesetih godina prošlog vijeka. Primjerci ovog veza čuvaju se u fundusima Kulturno umjetničkih društava „Nedeljko Spasojević“ Očauš i „Naši običaji“ Teslić.

20. „Derventski vašar“

Jedan od najznačajnijih događaja u Derventi koji se održava i danas je derventski vašar, ovaj vašar se održava već 169. godina. Kada su Turci osvojili Bosnu porušili su stare bogomolje i crkve i skoro tri vijeka nisu dozvoljavali da se grade nove. Godine 1851. sultan Abdul Hamid II je potpisao ferman kojim se dozvoljava pravoslavnim Srbima da u Derventi sagrade svoju crkvu. Pravoslavni vjernici su 28. avgusta na Veliku Gospojinu masovno prisustvovali osvećenju crkve i pripremili narodno slavlje. Od ovog događaja pod okriljem crkve nastao je Velikogospojinski vašar koji se uz prekide zog ratova , održao do današnjih dana.

21. „Banjalučka kera“

Jedan specifičan proizvod žena iz BiH je kerana čipka, koju su uglavnom izrađivale građanke muslimanke, iako je bila u upotrebi kod sva tri konsitutivna naroda. Kod muslimanskog stanovništva se zadržala do današnjih dana pretežno kroz izradu miljea.

Keranje je tehnika izrade čipke uz pomoć male šivaće igle. koristio se pamučni konac raznih debljina, ali što je konac bio tanji to je rad bio profinjeniji i skuplji. Među bosanskohercegovačkim keranim čipkama posebno se ističe Banja Luka i  njoj je nazvana banjalučka kera, koja se u ovim krajevima razvila dolaskom Austrougarske i predstavlja spoj austrougarskog goblena i orijentalne izrade čipke na iglu – keranje.

Banjalučku keru karakteriše goblen u sredini oko koga se keralo. Žene su na markizetu pamučnim koncem vezle gobleniće različitih dimenzija obično cvijetnih motiva, najčešće u nijansamacrvene boje. Gotov goblenić bi okružile koncem. Da bi dobile pravilan krug ucrtavale su ga uz pomoć novčića. Tek sada su oko ovog goblena kerale različite motive (zubčanje, obrvice, borići, grozdaci...) i izrađivale razne upotrebne predmete (miljei. marame, kragne, maramice, nakit...).

22. Sir iz mijeha

Autentičan mliječni proizvod, koji se proizvodi u seoskim domaćinstvima na području istočne Hercegovine. Ovaj proces čuvanja sira, datira u daleku prošlost. Prvi pisani podaci o siru iz mijeha, datiraju još iz 14. vijeka.

Karakterističan je za Hercegovinu kao geografsko područje i kao takav je neponovljiv i jedinstven proizvod sa ovg područja. Proizvode ga svi narodi ji su naseljavali Balkansko poluotrvo i čija  e osnovna privredna grana bila stočarstvo. Međutim, ovako proizveden sir je autentičan samo za Hercegovinu, pa se čak i u široj javnosti pominje kao hercegovački sir iz mijeha.

Sir iz mijeha jke nastao tako što su stočari u ljetnom periodu, tokom boravka u katunu, morali pronaći način da sačuvaju sir i da ga „knzerviraju“ za zimski period.

Za sir iz mijeha, po načinu izrade   autentičnosti same proizvodnje, može se reći da je u narodu sačuvano izvorno pripremanje.

Ovakav sir proizvodi se u Nevesinju, tako da je ova opština prepoznata kao svojevrsni nosilac autentiče proizvodnje sira iz  mijeha.

23. Kultura pečenja rakije (tradicionalni način proizvodnje rakije)

Rakijska kultura dio je živog kulturnog nasljeđa naroda Republike Srpske i BiH. Ova kultura nosi tradiciju pečenja rakije koja je nekoliko vijekova dio navike ishrane,liječenja i društvenog života lokalnog stanovništva. Rakija se peče od preko 10 različitih vrsta voća, a gotovo svako domaćinstvo ma svoje specifičnosti i način pravljenja rakije koristeći različite metode „pečenja“ i načina odležavanja tj. stajanja rakije.

[caption id="attachment_261315" align="alignnone" width="400"] FOTO: Aloonline.ba[/caption]

Rakija igra veliku ulogu u svakodnevnom životu, kao i u svečanim prilikama, tužnim događajima, memorijalima, vjerskim ritualima i dr. Takođe, ova tradicija zanatstva vezana je za sve etničke grupe u Republici Srpskoj i BiH koje su poznate po svojim određenim vrstama voćnih rakija.

Prema podacima Zavoda za statistiku Republike Srpske, u 2018. godini je zvanično proizvedeno 5,1 milion litara rakije od šljive i 600.000 litara rakije od ostalog voća.

24. Klesarski zanat na Ozrenu (Ozrenski klesari)

Riječ je o porodičnoj praksi, klesarskom zanatu koji traje još od 19. vijeka. Porodica Josić, sa Ozrena iz sela Krtova, se kroz generacije bavi klesarskim zanatom. U najstarijem pamćenju im je ostao predak Dujan koji je živio krajem 18. vijeka, iako vjeruju da je i on naslijedio znanje klesarskog zanata od svog oca.

U kontinuitetu se od tog vremena intenzivno bave klesanjem kamena za kuće, bunare, krstove i nišane za groblja (pravoslavna, katolička i muslimanska), obrađivali kamen za puteve, brusove za kovače i žrvnjeve za vodenice, obrađivali kamen za gradnju crkava i džamija. Sam srednjovjekovni manastir Ozren je uglavnom, prilikom obnove, izgrađen od obrađenog kamena iz Krtove.

Minaret džamije u Devetaku je u potpunosti izgrađen od kamena obrađenog od strane klesara Josića.

Prostor koji su obuhvatili svojim djelovanjem je skoro cjelokupni Ozren (pravoslavni), do Gornje Tuzle (muslimani)  oblast Husina i Križa kod Tuzle (katolici).
U jdnom dijelu ozrenskog sela Krtova ima obilna količina pješčara, koji su klesari isključivo koristili kao repromaterijal.

Alat je skroman (kramp, macola, čekić, lopata, tvrđi kamen za obradu), i sve što su stvarali je zahvaljujući njihovom znanju obrade koje su prenosili sa oca na sina više od dva vijeka.

25. Vrbaski dajak čamac

Vrbaski čamac sa dajakom je umjetničko djelo. Evoluirao je iz plovnog sredstva kojim su se služili prvobitni stanovnici obala rijeke Vrbas, davno prije nego što će to naselje dobiti obrise moderne Banjaluke u simbol tog istog naselja.

Vrbaski čamac sa dajakom je platforma sa koje je prenošeno znanje različitih civilizacija koje su obitavale na toj mikrolokaciji ali su se služile istim sredstvom zbog iste potrebe – savladavanje vodene prepreke i putovanje istom te razvoj i usavršavanje posebne tehnike upravljanja tim plovilom, potpuno različite od univerzalnog pogona nečeg tako prostog kao što je običan čamac, tj. veslo. Kroz evoluciju potrebe, mijenjala se i svrha čamca ali vrlo malo oblik istog.

[caption id="attachment_268249" align="alignnone" width="500"] FOTO/GRAD BANJALUKA[/caption]

Bilo kakvo plovilo na vesla u Banjaluci je neupotrebljivo jer veslo ne stvara dovoljan uzgon u brzoj planinskoj rijeci. To su shvatili ili su od još nekog prije njih vidjeli i rimski legionari prikazani na drevnom  bakropisu kako ispod palisadnog utvrđenja Castrum, motkom, umjesto veslom guraju splav preko vode.

Osnovne karakteristike Vrbaskog dajak čamca: istrajan i održavane gradnje kroz dugo vrijeme na posebnoj mikrolokaciji u kojoj se nalazi, čistih i dugih ravnih linija, pogonjen motkom (dajakom) umjesto veslom, imenovan ispisanim imenom na bokovima i ukrašen na pramcu stilizovanom skulpturom ptičije ili zmajeve glave.

26. Ćetenija iz Tarevaca (Modriča)

Ćetenija je narodni običaj spravljanja tradicionalnog slatkiša od ukuhanog šećera i uprćenog brašna koji se radio isključivo u zimskom periodu i uvijej uz duga djevojačka i momačka sijela. Običaj u sebi objedinjava elemente gastro tradicije socijalne elemente okupljanja na dugim zimskim sijelima uz mnoštvo kulturno – tradicionalnih detalja koji uvijek prate djevojačka i momačka sijela.

27. Unska lađa

Predstavlja svojevrsni brend Novog Grada za koji nema pisanog traga u kojem vremenu se počela koristiti na rijeci Uni. Po usmenom predanju poznato je da su orišćene za različite svrhe prije 200 godina, a postojale su dvije vrste u zavisnosti od vrste upotrebe (prva vrsta lađe je korišćena za vađenje pijeska, prevoz drva i sl. Druga vrsta je korišćena za vožnju, ribolov...). Za izradu lađe korišćene su različite vrste drveta. Upravljanje lađom bilo je specifično za Novi Grad jer su se istovremeno koristile čaklja i veslo.

28. Podgrmečki vez

Vez se radi u pet boja i to crna, crvena, žuta, plava i zelena. Etnolog Milan Karanović je zapazio, još početkom 20. vijeka da postoji na stotine vezenih šara kod djevojaka.

Kaže kad se  djevojci na saboru dopadne neka šara, sanja je tu noć i sutradan je počne vesti.

29. Banjalučko kolo

Pribor koji se montira na ribarski štap kad se peca „na plovak“. Kolo je veoma jednostavno za upotrebu i jedinstveno je u svijetu. Ima niz prednosti kada se njime peca na brzim vodama, nad sličnim spravama kao što su mašinica ili rola. Ono je dugotrajno i malo se kvri, a prosto za rukovanje. „Banjalučko kolo“, tvrde neki izvori, ali više usmene predaje, pravi se u Banja Luci već stotinjak godina.

Takvog „proizvoda“, a ono je usavršeno do maksimuma, nema nigdje u svijetu. Pravile su ga van redovne proizvodnje ruke majstora „Čajevca“, „Fabrike duvana“, „Kosmosa“, „Jelšingrada“, „Incela“...

30. Kalenderovački masni sir

Autohtoni je mliječni (prehrambeni) proizvod u Reublici Srpskoj – Bosni i Hercegovini, a njegova višedecenijska proizvodnja traje u kontinuitetu do današnjih dana.

O njegovoj izvornosti pisali su stručnjaci iz mljekarstva i etnologije.

Kalenderovački masni sir spada u autohtone sireve u Republici Srpskoj. To je masni kravlji sir nazvan po derventskom selu Srpski (Gornji) Kalenderovci, gdje je 1952. godine u Zemljoradničkoj zadruzi počela njegova proizvodnja. Žene iz zadruge proces proizvodnje sira prenijele su i u domaćinstvo.

31. Saborovanje

Pored porodičnih slava slavile su se i hramovne slave. Naročito su velika okupljanja bila oko starih crkava i srednjovjekovnih manastira. Za razliku od srednjovjekovnog saborovanja, koja su bila političke ustanove i na kojima su se donosile važnije odluke za širu zajednicu, nakon turske okupacije, sabori ne predstavljaju više političke institute, ali postaju mjesta na kojima se dešavaju značajni društveni procesi.

Sklapali su se razni dogovori, raspitivalo se o „prilikama“ za udaju i ženidbu. Naročito su se momci i djevojke „zagledali“ za vrijeme svirke i igre. Socijalna uloga saborovanja i danas je izrazita i očituje se u komunikaciji, druženju i višednevnom veselju. Mnogi čak iz inostranstva svoje godišnje odmore planiraju u vrijeme održavanja određenog sabora, kako bi mogli učestvovati u istom.

32. Koledarice

Kao rijetko koji običaj, koledarice su skoro u poptpunosti uspjele da izbjegnu hristijanizaciju, i u svom autentičnom paganskom obliku, zadrže do danas. Koledarski običaji rasprostranjeni su, u većoj ili manjoj mjeri, u svim slovenskim narodima.

Odnose se na praznovanje zimskog solsticija i Nove godine. Koleda ili koledari je u narodu običaj po kojem je grupa maskiranih mladića i malađih oženjenih ljudi obilazi svaku kuću u selu i pjevaju koledske pjesme, izvodeći pri tome i razne magijske radlje, sve sa željom da se utiče na zdravlje ukućana i da se dočara obilje i napredak kuće. Koleđani ili kledari su zauzvrat dobijali pokolone u hrani od svake kuće. Broj koledara se nikad nije znao jer je postojalo vjerovae a ako neko prebroji prisutne mladiće neko iz grupe će te godine umrijeti.

33. Koparstvo /pletarsto u Posavini

Zanat koji datira još iz praistorije u određenim oblicima se zadržao i do danas, naročito u posavskom kraju. Ovaj element nematerijalnog nasljđa kao vid kućne, tradicionalne radinosti, prerastao je  u prošlosti i u vid industrijske, organizovae proizvodnje. Danas ne postoji industrijska proizvodnja i korparstvom se u posavskom dijelu Republike Srpske bavi oko 100 domaćinstava.

34. Graditelji violina iz Doboja

Na području dobojske regije uvijek je bilo graditelja tradicionalnih instrumenata. Gajde i gusle su mahom nestale početkom XX vijeka, a preovladala je šargija kao dominantni instrument, koristile su se i različite frule, te violine. Ipak u odnosu na tradicionalno graditeljstvo muzičkih instrumenata koje se danas svelo na rijetkog poznavaoca vljenja prostijih varijanti frula, ističe se umjetnički zanat graditelji violina. Sedamdestih godina prošlog vijeka Branko Sofrenić i Mirko Vukeljić, odvažili su se da naprave prve korake u savladavanju ovog umjetničkog zanata. Znanje su prenijeli na sledeću genracviju, na svoje sinove ( Mladena Sofrenovića, Dragana i Zorana Vukeljića), tako da ovaj umjetnički zanat traje i danas. Violine ovih majstora probali su i naši vrhunski umjetnici poput Jovana Kulundžije i Stefana Milenkovića, a kupci njihovih violina su iz cijele Evrope.

35. Legende o stećcima

Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici nastali u periodu od 13-16. vijeka. Specifikum su naših prostora. Najveću rasprostranjenost imaju na prostoru Bosne i Hercegovine ( oko 60.000), a ima ih i u Srbiji, Crnoj Gori i Hrvatskoj ( oko 10.000). U narodu su poznatiji pod nazivom:mramorje, kamnje, svatovsko groblje (greblje), džinovsko ili divovsko kamenje ili groblje.

Ima ih u portama starih crkava i manastira, strih grobalja, ali najivše kao osamljeniih lokaliteta. Iako su stećci materijalno kulturno istorijsko nasljeđe, zbog brojnosti predanja i vjerovanja vezanih za stećk,e mogu se djelemično svrstati u nematerijalne oblike kulturnog nasljeđa. Najviše su predanja vezana za nesredće koje zadese one koji ih pomjere ili unište. Nije rijedak slučaj da su se na lokalitetaima sa stećcima održavala masla, proljtne molitve ili se vjerovalo u njihovu iscjeliteljsku moć.

BONUS VIDEO: