Freskopis manastira Sopoćani je toliko lijep i nikoga ne ostavlja ravnodušnim, a sa neizmjernom ljepotom istog su se složili istoričari umjetnosti 60-ih godina prošlog vijeka.


Manastir Sopoćani se nalazi nedaleko od Novog Pazara, 16 kilometara zapadno uz tok rijeke Raške, po kojoj se i srpska država u srednjem vijeku nazivala Raškom. Među visokim i nerodnim brdima, ozbiljnih i mrkih oblika, nedaleko od svoje prestonice Rasa, podigao je kralj Uroš I (1243-1276) hram Svete Trojice, nad samim izvorom rijeke Raške. Naziv Sopoćani manastir je dobio po staroslovenskoj riječi sopot, što znači izvor.

Manastir Sopoćani je sagrađen, vjerovatno, u sedmoj deceniji 13. vijeka dok je na arhiepiskopskoj stolici sjedio brat kralja Uroša - arhiepiskop Sava II i predstavlja krunu duhovnog i kulturnog pregalaštva tog doba. Zamišljen da bude kraljeva grobna crkva, hram je još tokom izgranje uobličen i kao porodična i kao grobnica ljudi najodanijih kralju.

Sopoćanske freske, nastale između 1263. i 1268.godine su djela najvećeg dometa u monumentalnom slikarstvu 13. vijeka ne samo u srednjovekovnoj Srbiji, nego i na cijelom području vizantijske umjetnosti tog perioda.


Apostol Filip, pa Mona Liza


Freska Svetog apostola Filipa na zapadu prozvana “Mona Liza pre Mona Lize” jedna je od najintrigantnijih umjetničkih djela na svijetu. Nastala čak dva vijeka prije Mona Lize Leonarda da Vinčija, a u narodu je bila poznata i pod nazivom Lijepi Jovan.

Spušteni pogled i tajanstvene sopoćanske oči koje te prate gjde god da se pomjeriš već skoro osamsto godina odolijevaju vremenu i surovim istorijskim događajima, a posjetioce manastira ostavljaju bez daha.


Vrhunac tzv. monumentalnog stila karakterišu freske sačuvane u naosu i oltaru, skladne kompozicije i stojeće figure koje podsjećaju na antičke uzore. Slikarstvo Sopoćana imalo je izuzetno snažan uticaj na potonje srpsko slikarstvo. Jedna od fresaka prikazuje Uroša I dok čeka kraljicu koju vodi Stefan Nemanja. Takođe, oslikana je i ktitorska kompozicija koja prikazuje Stefana Prvovjenčanog i Uroša I sa modelima svojih crkava.

Freske oko oltara su naslikane kasnije. Na jednoj je prikazan Uroš I sa sinovima Dragutinom i Milutinom kao i ostalim članovima kraljevske familije. Freske u kapelama su oslikane posljednje. Fresko slikarstvo crkve je kompletirano 1270. godine.

U južnoj kapeli se nalazi freska koja prikazuje smrt Stefana Nemanje i prenos njegovih moštiju u Studenicu. Takođe postoje freske koje prikazuju cara Dušana i njegovu ženu Jelenu. Ono što su fresko-slikari u Sopoćanima uspjeli u linearnosti i koloritu oslikati sreće se još samo u italijanskoj renesansi.

Neki članovi kraljevske porodice su sahranjeni u manastiru. Kratko poslije Kosovske bitke manastir je pretrpio razna razaranja i obnovljen je za vrijeme despota Stefana. Crkva je zapustjela 1698. godine i bila je u ruševinama sve do 1925. godine kada je rekonstruisana.



Uspenja Presvete Bogorodice u Sopoćanima


Zbog izuzetne vrijednosti, manastirski kompleks (zajedno sa kompleksom Starog Rasa) UNESKO je uvrstio na listu svjetske kulturne baštine 1979. godine.


Na svjetskoj izložbi u Parizu 1961. godine freska "Uspenja Presvete Bogorodice" proglašena je za najljepšu fresku čitavog srednjeg vijeka.

Iguman manastira Sopoćani Teoktist kaže da su freske manastiru donele svetsku slavu, zato što su remek-delo umetnosti, ali napominje i da se tu čuvaju i druge svetinje.

- U našem manastiru se nalaze tri para moštiju Svetih Kozme i Damjana. Prvi par su braća Rimski, drugi par je živio na području Turske i Libana i treći par braće Kozme i Damjana su živjeli u Siriji. Mošti Kozme i Damjana ovdje su prenijete 1999. godine iz manastira Zočišta u Metohiji a 2008. godine jedan dio ovih moštiju je vraćen u Zočište a jedan dio je kod nas. Na dan Svetih Vrača, 14. jula, ovaj prostor je oslobođen od Turaka u Prvom Balkanskom ratu 1913. i od tada manastir slavi svete Vrače - govori iguman Teoktist.

Manastir je u ograđenim zidinama, a konaci sa prodavnicom i drugim prostorijama su sa lijeve strane od ulaza i van ograđene duhovne oaze, prenosi Religija.rs.

BONUS VIDEO: