Nivo glukoze u krvi otkriva mnogo o tome kako tijelo funkcioniše. Iako se često povezuje s dijabetesom, poremećaji šećera u krvi mogu da nastanu iz brojnih drugih razloga - od ishrane i stresa, do lijekova i hormonskih promjena, piše Adiva.hr

Nivoi glukoze ili šećera u krvi jasan su pokazatelj koliko je naše tijelo fino usklađeno i koliko različiti faktori utiču na njegove pojedine funkcije. Kada čujemo za povišene ili snižene vrijednosti šećera u krvi, obično odmah pomislimo na dijabetes. I to je sasvim razumljivo. Međutim, postoji čitav niz drugih situacija u kojima može da dođe do ovog poremećaja.


Referentne vrijednosti glukoze u krvi

Normalne vrijednosti glukoze u krvi kod osoba koje nemaju dijabetes kreću se od 4,0 do 5,9 mmol/L prije obroka, dok nakon obroka šećer može da poraste i do 7,8 mmol/L. Kod osoba sa dijabetesom dozvoljava se nivo glukoze natašte do 7 mmol/L, a poslije obroka do 8,5 mmol/L kod dijabetesa tipa 2, odnosno do 9 mmol/L kod tipa 1.

Važno je znati da visoki nivoi glukoze u krvi (osim ekstremno visokih, preko 20 mmol/L i više) uglavnom ne izazivaju simptome, dok hipoglikemija (prenizak nivo šećera) može da daje vrlo neprijatne simptome, pa čak dovede do gubitka svijesti ili smrti ukoliko se glukoza ne primjeni na vrijeme.


Hiperglikemija - šta može da povisi šećer?


Na porast šećera, odnosno hiperglikemiju, može da utiče više faktora koji se mogu podijeliti u šest grupa, a prva među njima je - ishrana.


Ugljeni hidrati su ti koji najviše utiču na porast šećera u ishrani, ali ne svi na isti način. Prosti ugljeni hidrati se sastoje od šećera (kao što su fruktoza i glukoza) koji imaju jednostavnu hemijsku strukturu - ili jedan šećer (monosaharidi), ili dva šećera (disaharidi).

Zbog svoje jednostavne strukture, organizam brzo koristi ove ugljene hidrate kao izvor energije, što dovodi do brzog skoka šećera u krvi i lučenja insulina iz pankreasa - što može da ima negativan uticaj na zdravlje. Složeni ugljeni hidrati imaju složeniju strukturu, sa tri ili više međusobno povezanih šećera (oligosaharidi i polisaharidi). Mnoge namirnice koje sadrže složene ugljene hidrate bogate su vlaknima, vitaminima i mineralima, i tijelo ih sporije vari - pa samim tim sporije podižu šećer u krvi.


S druge strane, neke takozvane složene ugljeno-hidratne namirnice kao što su bijeli hleb i (oljušten) bijeli krompir sadrže pretežno skrob, ali vrlo malo vlakana i korisnih nutrijenata, pa negativno utiču na regulaciju šećera u krvi.


Šta još treba znati o ishrani i njenom uticaju na porast šećera:




  • Masti, alkohol i kafa takođe mogu da povećaju nivo glukoze

  • Vrijeme obroka je važno - kasni obroci otežavaju kontrolu šećera u krvi

  • Preskakanje doručka može da uzrokuje viši šećer nakon ručka i večere

  • Obilna večera kasno uveče, bez obzira na sastav, često vodi ka visokom šećeru u toku noći


Ostali "neprehrambeni" uzroci porasta šećera u krvi:




  • Biološki faktori kao što su stres(koji uzrokuje lučenje kortizola, hormona stresa), nedostatak sna i pušenje mogu da povise glukozu

  • Kod žena, menstrualni ciklus može da utiče na nivo glukoze

  • Neki lijekovi takođe povećavaju šećer u krvi - kortikosteroidi, određeni psihijatrijski lijekovi, kontraceptivne pilule i izotretinoin

  • Dehidracija (manjak tečnosti) dovodi do veće koncentracije šećera u krvi

  • Previše intenzivan trening može da izazove privremeni porast glukoze



Hipoglikemija - pad šećera u krvi


Trebalo bo obratiti pažnju i na faktore koji mogu da snize nivo šećera. Na primjer, ekstremna vrućina širi krvne sudove, pa se insulin brže apsorbuje - što može da dovede do pada šećera u krvi.

Ipak, hipoglikemija je generalno vrlo rijetka kod osoba koje nemaju dijabetes i ne uzimaju lijekove za snižavanje šećera. Zato zahtjeva poseban oprez.


Simptomi hipoglikemije:


drhtavica
znojenje
glavobolja
osjećaj gladi ili mučnine
nepravilan ili ubrzan rad srca
umor
razdražljivost ili anksioznost
problemi sa koncentracijom
vrtoglavica ili ošamućenost
trnci ili utrnulost usana, jezika ili obraza


Dok je hiperglikemija često povezana sa životnim navikama, hipoglikemija zahtjeva ozbiljan pristup i ispitivanje mogućih zdravstvenih problema.


Prekomjerno unošenje alkohola jedan je od češćih uzroka hipoglikemije. Međutim, postoji niz oboljenja koja takođe mogu da izazovu pad šećera u krvi, pa je važno da se osoba sa čestim epizodama hipoglikemije temeljno pregleda. Treba provjeriti rad jetre i bubrega, kao i hormone nadbubrežnih žlijezda i druge hormone.


Pored lijekova koji se koriste za liječenje dijabetesa (i koji, naravno, mogu suviše da snize nivo glukoze), postoje i drugi lijekovi koji mogu da izazovu hipoglikemiju. Među njima su beta blokatori (lijekovi za liječenje aritmije i visokog pritiska, naročito stariji poput propranolola i atenolola), kao i često propisivani antibiotici poput levofloksacina i sulfametoksazola. Lijek protiv bolova i gihta takođe može da snizi šećer u krvi.


Ukoliko imate poremećen nivo glukoze u krvi, obavezno se obratite svom izabranom ljekaru. Ako se isključi postojanje dijabetesa, a povremeno imate skokove šećera u krvi, preispitajte svoje životne navike. U slučaju hipoglikemije, obavezno se javite ljekaru, jer ona nije uobičajena pojava kod zdravih ljudi.