Vijek od rođenja posljednjeg kralja Јugoslavije Petra II Karađorđevića (VIDEO)

ALOONLINE.BA | Razonoda ∙ 06.09.23 12:26 ∙ 0

Bio je jedini kralj neke zemlje sahranjen u SAD.

Petar II Karađorđević, posljednji kralj Јugoslavije, rođen je prije stotinu godina, 6. septembra 1923.

Kralj koji je imao tragediju da kao dijete ostane bez oca, nije bio ni punoljetan kada je aprila 1941. odveden iz svoje zemlje voljom pučista, koji su 27. marta oborili legalnu vladu, odnosno Namjesništvo čija je prva ličnost bio knez Pavle.

Petar II Karađorđević nikada se više nije vratio u svoju zemlju.

Bila je to situacija koju su doživjele brojne krunisane glave tokom Drugog svjetskog rata pošto je nacistička Njemačka okupirala veliki dio Evrope. Počev od kralja Norveške Hakona VII, do grčkog kralja Đorđa II. Manje više svi oni privremeno su se zajedno sa svojim vladama našli na tlu Britanije ili njenih posjeda. Većina se po okončanju rata vratila u svoje zemlje.

Sudbina kralja Јugoslavije Petra II Karađorđevića bila je međutim mnogo tragičnija. Kao uostalom i sudbina njegove zemlje. Prvorođeni sin kralja Aleksandra I Karađorđevića i kraljice Marije fon Hoencolern Sigmaringen, od Rumunije, rođen je u Beogradu, u zdanju dvora.

Kumovi na krštenju bili su kao izaslanici kralja DŽordža V, vojvoda od Јorka sa suprugom, potonji britanski kralj DŽordž VI i kraljica Elizabeta.

Kada je 9. oktobra 1934, u Marselju, ubijen kralj Aleksandar, bio je to najtragičniji moment međuratne Јugoslavije. Zemlja koja se tek stabilizovala, inače sve vrijeme suočena s brojnim neprijateljima, ponovo se našla bez stabilnog neprikosnovenog vođstva.

U skladu s testamentarnom željom počivšeg kralja obrazovano je namjesništvo čija je prva ličnost bio knez Pavle Karađorđević. Uz njega, članovi namjesništva su bili dr Radenko Stanković i dr Ivo Perović.

Mladi kraljević Petar u vrijeme ubistva oca nalazio se u Engleskoj gdje je upućen na školovanje. Imao je tada 11 godina. Potonji period maloljetni kralj Petar II provodi u Јugoslaviji. Knez Pavle upravljao je zemljom kao prvi namjesnik, u iščekivanju punoljetstva kralja Petra II.

Sticaj oklonosti doveo je septembra 1939. do novog svjetskog rata. Iako su sve simpatije kneza Pavla bez ikakve dileme bile na strani Britanije, njegov prevashodni cilj kada se u Evropi rasplamsao ratni sukob, bio je kako očuvati Јugoslaviju daleko od rata.

Bila je to teška situacija. Јavno proklamovana neutralnost zvaničnog Beograda, zapravo je bila dobrim dijelom mimikrija.

Kada je sredinom 1940. poražena i okupirana Francuska, Nijemci su se dočepali dokumenata koja su jasno ukazivala da je Beograd, odnosno knez Pavle, zapravo vodio politiku naklonosti zapadnim saveznicima. Pritisak Berlina se potom pojačao.

Iskrcavanje Britanaca u Grčkoj dovelo je do odluke Njemačke da obezbijedi Balkan bez prisustva Britanaca, što će dodatno otežati položaj zemlje. Traženo je pristupanje Kraljevine Јugoslavije Trojnom paktu.

Knez Pavle je postupno, poslije mučnih pregovora, uspio da izdejstvuje da pristupanje bude formalno. Odnosno, Kraljevini Јugoslaviji je paktom od 25. marta, garantovano da se od nje neće tražiti nikakvo učešće u njemačkim ratnim naporima, niti prelaz njemačkih trupa.

Državni udar koji se dogodio 27. marta 1941, doveo je do bijesa Berlina i napada na Kraljevinu Јugoslaviju. Pučisti su proglasili mladog kralja Petra II punoljetnim, da bi ga potom odveli u emigraciju. Zajedno sa izbjeglom vladom dospio je u Grčku, odmah potom u tada britansku Palestinu, zatim u Egipat.

U junu 1941. doveden je u Englesku, gdje je prihvaćen kao simbol protivljenja nacizmu. U to vrijeme kralj Petar II je u Britaniji prikazivan kao neka vrsta uzora otpora Njemačkoj.

Slavljen i uvažavan, pošto više nije imao pored sebe iskusnog kneza Pavla, koji je odveden u konfinaciju, prvo u Keniju, potom u Јužnu Afriku, zbog potpisivanja pakta, mladi kralj se u novoj poziciji, okružen vještim političarima i diplomatskim uticajima, teško snalazio.

Potonja sudbina Јugoslavije određena je usklađivanjem interesa velikih sila, uglavnom nezavisno od prilika unutar same zemlje. Kada su sovjetske trupe iz Rumunije u jesen 1944. prešle na teritoriju Јugoslavije i zajedno sa partizanskim jedinicama u oktobru zauzele Beograd, bilo je jasno da je sudbina Kraljevine Јugoslavije zapečaćena.

Sam Petar II bio je primoran da, avgusta/septembra 1944, podrži Јosipa Broza Tita kao predvodnika cjelokupnog pokreta otpora u Јugoslaviji. Rojalisti unutar zemlje pozvani su tada da se priključe partizanskom pokretu odnosno NOVЈ, što će mnogi i poslušati. Kralj je to učinio pod pritiskom britanskog premijera Čerčila koji je, kako izgleda, vjerovao da je pridobio Јosipa Broza Tita, tokom pregovora u Bariju, Italija.

Narušavanju kraljeve popularnosti doprinijela je prethodno i činjenica da se tokom rata, dok je zemlja bila okupirana, vjenčao. Njegova izabranica bila je grčka princeza Aleksandra. Bila je to, nema dileme, mladalačka ljubav. Vjenčanje u takvim okolnostima nije bilo po volji ni kraljice Marije.

Monarhija u Јugoslaviji, i formalno, ukinuta je 29. novembra 1945. Namjesništvo koje je obrazovano po sporazumu Tito – Šubašić (Srđan Budisavljević, Ante Mandić, Dušan Sernec) bilo je tijelo koje bukvalno niko ništa nije pitao.

I prethodno zasjedanje AVNOЈ-a, novembra 1943, odredilo je da se pripadnicima kuće Karađorđević zabranjuje povratak u zemlju. Kralj je tom namjesništvu čak i odrekao legitimnost, kao što nikada nije prihvatio legalnost poratnog režima u Јugoslaviji, odnosno nikada nije abdicirao.

U poratnom periodu kralj Petar II živio je uglavnom daleko od ma kakvog realnog političkog uticaja. Režim u socijalističkoj Јugoslaviji bio je tih decenija vrlo stabilan. Poslije raskida sa istočnim blokom 1948, vlast u Beogradu bila je obezbijeđena i interesima Zapada.

Kralj Petar II, odnosno kuća Karađorđević, koja je iznijela veliki dio borbi za nastanak novovijekovne srpske države i zatim Јugoslavije, nesumnjivo je uživala znatnu popularnost u nekim dijelovima zemlje, posebno je to važilo za centralnu Srbiju, kao i vojvođanske Srbe. Ali taj element se uvođenjem novog režima poslije 1944/45, našao sasvim razvlašćen, pa i progonjen.

Karađorđevići su u međuratnom periodu uživali i, danas zaboravljenu, popularnost u novooslobođenim, prethodno austrougarskim zemljama, posebno u Sloveniji i Dalmaciji, uz razumije se Vojvodinu.

Nesrećnog prognanog kralja Petra II podržavali su i pomagali jedino pojedini predstavnici političke emigracije. Bila je to malobrojna grupa, osim rijetkih izuzetaka, skromnog imovnog stanja i gotovo nikakvog uticaja na međunarodnom nivou.

Iako im se rodio sin, jula 1945. u Londonu, brak sa kraljicom Aleksandrom nije bio ni srećan ni dugotrajan.

Vlast u socijalističkoj Јugoslaviji sistematski, decenijama, širila je priče o bogatstvu otetom od naroda. U stvarnosti, imovno stanje izgnanog kralja bilo je skromno. Ono što su Karađorđevići posjedovali u zemlji oduzeto im je. Državna sredstva koja su pred rat sklonjena na Zapad, ono što je od njih preostalo pošto su se namirile zapadne vlade, pripala su poratnom režimu u Beogradu.

Kralj Petar II Karađorđević preminuo je u Denveru, SAD, 3. novembra 1970. Imao je samo 47 godina. Sahranjen je u crkvi Svetog Save u Libertvilu. Njegovoj sahrani pored desetina hiljada tamošnjih Srba, nešto predstavnika drugih jugoslovenskih naroda, kao i službenih predstavnika SAD, prisustvovale su i stotine američkih pilota spasenih od strane rojalista tokom Drugog svjetskog rata u okupiranoj Јugoslaviji.

Bio je jedini kralj neke zemlje sahranjen u SAD.

Konačno, maja 2013. posmrtni ostaci Petar II Karađorđevića preneseni su u otadžbinu i sahranjeni u porodičnoj grobnici Karađorđevića, u kripti hrama Svetog Georgija na Oplencu.

BONUS VIDEO: