KRAĐOM LJILJANA GRADE IDENTITET Istoričari oštro o bošnjačkom prisvajanju srpskog nasljeđa

AloOnline.ba | Vijesti ∙ 22.03.24 07:30 ∙ 0

Svjesni toga da njihova dotašnja identifikacija sa simbolom zvijezde i mjeseca u periodu kada se rat nalazio u predvorju, ne bi bila prihvaćena, oni su se na simboličkom planu studiozno pripremali

Bošnjačka javnost, politička i stručna, već decenijama pokušava da prisvoji dio srpske kulturne baštine pa i jedan od simbola, kao što je ljiljan ili krin, a što je trebalo da ima za cilj da se preko i ovog hrišćanskog simbola pokušava zaokružiti priča o bošnjačkom identitetu.

Kažu ovo za „Glas Srpske“ istoričari Dejan Došlić i Milena Mihaljević, autori knjige „Od srebrnog krina, do zlatnog ljiljana“, koja će biti promovisana danas u Banjaluci, a čiji je izdavač Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženja nestalih lica RS.

Prema riječima Došlića, prvi pomen ljiljana srećemo kako u Starom zavjetu tako i u Novom zavjetu, što je pomoglo njegovoj zastupljenosti u hrišćanskom svijetu. Iako je jedno vrijeme isticana teza o njegovoj arapskoj provenijenciji, ipak je u svjetskoj nauci dokazano da je njegova upotreba na novcu pojedinih arapskih vladara nastala pod zapadnim uticajima, u prvom redu krstaša.

Kako je naveo, u srpskim srednjovjekovnim zemljama je počeo da se širi sa širenjem hrišćanstva.

Pronalazimo ga, kaže, i kod Nemanjića, zatim na grbu kneza Lazara u Hilandaru, na pečatima despota Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića, dok je najpoznatija predstava na grbu kralja Stefana Tvrtka Kotromanića. Dodaje da je nakon pada srpskih zemalja pod tursku vlast ostao poznat kao simbol Kotromanića, dok je obnovom srpske državnosti dvoglavi orao postao centralni znak, sa dva ljiljana kod kandži orla.

Osvrćući se na kasniji period, kada je došlo do prvih pokušaja zloupotrebe ovog simbola, Mihaljevićeva kaže da se to prvi put desilo 1971. kada je predloženo da se usvoji novi grb kralja Tvrtka – uokviren klasjem sa petrokrakom na vrhu.

– Nema sumnje da su tu inicijativu pokrenuli muslimanski intelektualci, koji su gotovo deceniju unazad intenzivno radili na aktualizaciji muslimanskog pitanja kako bi promovisali muslimane u poseban narod. Zbog navedenog nije čudno što se ovo pitanje ponovo pokrenulo na zasjedanju Skupštine SR BiH 27. novembra 1991. kada su poslanici SDA pokrenuli pitanje promjene obilježja.

Svjesni toga da njihova dotašnja identifikacija sa simbolom zvijezde i mjeseca u periodu kada se rat nalazio u predvorju, ne bi bila prihvaćena, oni su se na simboličkom planu studiozno pripremali. O tome svjedoči činjenica da su tog dana već imali pripremljena idejna rješenja, koja su podrazumijevala da se za noseći motiv iskoristi grb Kotromanića sa ljiljanima – kaže Mihaljevićeva.

Navodi i da je SDA na taj način aktivno počela da radi na završnoj fazi zaokruživanja muslimanskog, odnosno bošnjačkog identiteta pa je samim tim bio logičan slijed da se preko simbola pokušaju povezati sa srednjovjekovnom Bosnom, kako bi stvorili privid hiljadugodišnje državotvorne tradicije i podlogu za gradnju svog identiteta.

Na to, dodaje ona, jasno ukazuje i činjenica da je odmah nakon referenduma 29. februara i 1. marta 1992. predloženo da se pomenuta rješenja usvoje kao obilježja tzv. Republike BiH. Istovremeno su predložena i obilježja za tzv. ARBiH, kao i prijedlozi za vojna odlikovanja, ordenje i značke u okviru kojih je simbol ljiljana dominirao.

– U tom kontekstu je pored ratne zastave, najznačajniju ulogu odigrala „Značka zlatni ljiljan“. Upravo je ona, u simboličkom smislu, dovela do toga da se Bošnjaci i danas povezuju sa ljiljanom, ali se postavlja pitanje na koji način. Preko pomenute značke simbol zlatnog ljiljana je za njih postao simbol borbe, koji je mitologizovan do mjere nadljudskog herojstva. Koliko je ta situacija bila apsurdna najbolje svjedoči izjava pripadnika odreda „El mudžahedid“ koji je jednom prilikom rekao da je nagrada kao što je zlatni ljiljan ista kao krst – navodi Mihaljevićeva.

Ovakav razvoj događaja, kaže, doveo je do određene vrste ujedinjenja muslimanskog, odnosno bošnjačkog stanovništva u vezi sa ljiljanom, ali je istovremeno značenje ljiljana bitno udaljio od izvornog, ispunivši ga elementima rata i negativnog osjećanja prema drugima.

Sve ovo, naglašava ona, vremenom je dovelo do toga da se kod srpskog naroda napravi jedan otklon od ljiljana, iako je on oličje Presvete Bogorodice, čistote, čednosti, kao i stari simbol hrišćanske tradicije te obilježje dinastija Nemanjića i naročito Kotromanića.

– On je sastavni dio srpskog kulturno-istorijskog nasljeđa, bez obzira na svasistemski organizovana falsifikovanja istorijskih činjenica sa kojima se danas susrećemo – poručila je Mihaljevićeva.

Nedostatak svijesti

Prema riječima Milene Mihaljević, početkom devedesetih, izuzimajući sporadične primjere koji su izlazili iz pera srpske akademske zajednice ukazujući na to da je dinastija Kotromanića imala srpski predznak, većina stanovništva simbol ljiljana uglavnom nije doživljavala kao nešto blisko. Kako kaže, u simboličkom smislu Srbi su se okretali ka integralističkom principu, identifikujući se sa elementima koji su ukazivali na jedinstvo srpskog nacionalnog korpusa. Kako je istakla, to je bio grb Nemanjića koji je stanovništvu bio blizak, a i simbolizovao je jedinstvo.

BONUS VIDEO: