DOGODILO SE NA DANAŠNJI DATUM, 25. NOVEMBAR Umro srpski kompozitor Davorin Jenko, autor srpske himne „Bože pravde“

ALOONLINE.BA | Razonoda ∙ 25.11.22 07:48 ∙ 0

Danas je petak, 25. novembar, 329. dan 2022. Do kraja godine ima 36 dana.

foto:yt/prntscrn

– Rođen Feliks Lope de Vega Karpio, najznačajniji španski dramski pisac, koji je prema predanju napisao više od 1.800 komedija i drama, od kojih je sačuvano i utvrđeno da su njegove oko 500, nekoliko hiljada stihova, više romana, hronika i istorijskih zapisa. Zbog novina koje je uveo u dramsku tehniku žestoko su ga osporavali branioci klasične drame. Drame – u kojima je opisao sve društvene slojeve Španije s kraja 16. i početka 17. vijeka – sjajno je komponovao, majstorski stvarajući zaplete. Tvorac je komedije u tri čina, protkane tragičnim i komičnim momentima, s centralnim temama časti i ljubavi, vjere i morala. Djela: komedije i drame „Peribanjes“, „Kazna bez osvete“, „Seviljska zvijezda“, „Madridski čelik“, „Cvijeće Don Huana“, „Nagrada za dobro govorništvo“, „Preko mosta“, „Dovitljiva djevojka“, „Baštovanov pas“, „Budalasta vlastelinka“, „Fuente Ovehuana“, roman „Doroteja“, epske, didaktičke, religiozne i mitološke pjesme, burleske, ode, poslanice, soneti, balade.
– Britanci okupirali Senegal.
– Umro francuski pisac Abe Prevo, poznat po romanu „Manon Lesko“, prema kojem su Žil Masne i Đakomo Pučini napisali opere.
– Posljednji britanski vojnici napustili NJujork, na kraju Američkog rata za nezavisnost.
– Rođen srpski pisac Jovan Đorđević, osnivač Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i jedan od osnivača Narodnog pozorišta u Beogradu, profesor istorije na Velikoj školi u Beogradu. Kratko je bio i ministar prosvjete. Objavio je „Opštu istoriju“ i više prevoda, naročito za pozorište. Napisao je alegoriju „Markova sablja“, iz koje je pjesma „Bože pravde“, koja je postala srpska himna. Muziku himne komponovao je Davorin Jenko.
– Rođen američki industrijalac škotskog porijekla Endrju Karnegi, koji je ogromno bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje javnih biblioteka u SAD i drugim zemljama, pod uslovom da lokalne vlasti ustupe zemljište za zgradu i obezbijede njeno održavanje. Iz poslovnog života se povukao 1901, 18 godina prije smrti, a 1900. je objavio „Jevanđelje bogatstva“, s tezom da „bogat čovjek umire sramno“. Karnegijeva zadužbina je 1926. sa 100.000 dolara pomogla izgradnju Univerzitetske biblioteke u Beogradu.
– Rođen njemački inženjer Karl Fridrih Benc, koji je 1885. konstruisao jedan od prvih automobila. Osnovao je kompaniju „Benc“ za izradu benzinskih motora i automobila, od koje je udruživanjem nastao „Dajmler-Benc“.
– Izbila Topolska buna kad su Lepenički i Jasenički bataljon odbili da polože zakletvu i pođu na granicu uoči Drugog srpsko-turskog rata. Pobunjenici su, na čelu sa vodnikom Milovanom Žižićem, krenuli u Topolu da bi svrgli dinastiju Obrenović i doveli na vlast princa Petra Karađorđevića. Knez Milan Obrenović je poslao vojsku koja je brzo ugušila bunu, čijih je 70 učesnika optuženo za veleizdaju, a 23 osuđeno na smrt.
– Rođen italijanski sveštenik Anđelo Đuzepe Ronkali, pod imenom Jovan Dvadeset Treći, papa od 1958. do smrti 1963, vođa reformatorske struje u rimokatoličkoj crkvi. Sazvao je 1962. Drugi ekumenski sabor na kojem je nagovijestio crkvene reforme.
– Umro srpski kompozitor slovenačkog porijekla Davorin Jenko, autor srpske himne „Bože pravde“, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 „komada s pjevanjem“. Djela: opereta „Vračara“, uvertire „Kosovo“, „Srpkinja“, „Aleksandar“, „Đido“, „Milan“, fantazija „Prvo doba Srbije“, muzika za komade „Blago cara Radovana“, „Dobrila i Milenko“, „Dušan Silni“, „Miloš Obrenović“, „Seoba Srbalja“, „Pribisav i Božana“, „Za vjeru i slobodu“, „Mladost Dositejeva“, „Markova sablja“, „Proslavljanje kneza Mihaila“, „Knez Dobroslav“, „Izbiračica“, „Krvni mir“, „Merima“, „Divlji lovac“, „LJubavno pismo“, „Četiri miliona rubalja“, „Čestitam“, „Potera“, „Saćurica i šubara“, „Vuk Branković“, oko 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pjesme.
– Vrhovna komanda srpske vojske je u Prvom svjetskom ratu izdala zapovijest o odstupanju preko Crne Gore i Albanije, u kojem je pisalo: „Kapitulacija bi bila najgore rešenje, jer se njome gubi država, a naši saveznici bi nas sasvim napustili“. U povlačenju srpskih vojnika, praćenih izbjeglicama, jedinstvenom u istoriji ratovanja, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na ostrvo Krf je stiglo 135.000 vojnika, a u Bizertu oko 12.000, od kojih je ponovo formirana srpska armija koja je 1918. oslobodila okupiranu zemlju.
– Rođen čileanski diktator general Augusto Pinoče Ugarte, koji je uz pomoć SAD 1973. krvavim vojnim udarom zbacio predsjednika Salvadora Aljendea. S vlasti je sišao poslije izbornog poraza 1990, ali je kao doživotni senator zadržao znatan politički uticaj do 1998, kad je uhapšen u Londonu na zahtjev Španije koja je zatražila njegovo izručenje radi suđenja za zločine tokom vladavine.
– Rođen finski državnik Mauno Koivisto, šef države od 1982. do 1994, prvi socijalista na tom položaju. Bio je premijer od 1968. do 1970. i od 1979. do 1982.
– U Drugom svjetskom ratu poginulo 848 britanskih mornara kad je njemačka podmornica potopila britanski ratni brod „Baram“.
– Umro francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip, čija se gluma odlikovala velikim senzibilitetom. U pozorištu je s ogromnim uspjehom igrao glavne role u dramama Vilijama Šekspira, Albera Kamija, Pjera Korneja, Hajnriha fon Klajsta, Alfreda de Misea. Filmovi: „Đavo u tijelu“, „Parmski kartuzijanski manastir“, „Fanfan Lala“, „LJepotice noći“, „Crveno i crno“, „Veliki manevri“, „Idiot“, „Oholi“, „Opasne veze“, „Gospodin Ripoa“.
– U Kongu vojnim udarom general Žozef Mobutu svrgao predsjednika Žozefa Kasavubua.
– Umro američki pisac Apton Bil Sinkler, autor više romana sa socijalnim temama, političkih i socijalnih spisa u kojima je opisao poraznu sliku kapitalističkog svijeta. Djela: „DŽungla“, „Metropola“, „Kralj ugalj“, „Đimi Higins“, „Kraj svijeta“, „Između dva svijeta“, „Aždajini zubi“, „Široka je kapija“, „Predsjednikov agent“, „Svijet koji treba osvojiti“, „Predsjednička misija“.
– Engleski muzičar grupe „Bitlsi“ DŽon Lenon vratio britanskoj kraljici Elizabeti Drugoj titulu člana „Reda britanske imperije“, koja mu je dodijeljena 1965, kao znak protesta zbog podrške Velike Britanije agresiji SAD u Vijetnamu i britanske politike u nigerijskoj provinciji Bijafra.
– Japanski pisac Jukio Mišima počinio javno ritualno samoubistvo, kao znak protesta protiv pozapadnjačenja Japana. Izvrsno je opisao mladu japansku generaciju poslije Drugog svjetskog rata i njene slabe veze s prošlošću i nacionalnom tradicijom. NJegovi motivi su znatno širi i brojniji nego kod ostalih japanskih romanopisaca, pri čemu se služio psihoanalitičkom metodom u objašnjenju psihičkih stanja likova. Djela: romani „Ispovijest maske“, „Šum valova“, „Zlatni paviljon“, „Poslije banketa“, „Mornar koji je iznevjerio more“, drama „Pet modernih `no` igara“.
– Danska i Norveška su kao prve članice NATO pakta uspostavile diplomatske odnose sa Sjevernim Vijetnamom.
– U Grčkoj zbačen vojni diktator pukovnik Jorgos Papadopulos i vlast je preuzela nova vojna hunta generala Faidona Gizikisa. Nova vojna garnitura je takođe bila izolovana u svijetu, pa je u julu 1974. prinuđena da preda vlast i Konstantin Karamanlis je formirao Vladu narodnog spasa.
– Umro burmanski diplomata U Tant, generalni sekretar UN od 1962. do 1971. Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana bili su dramatični događaji s kojima se suočavao tokom mandata.
– U Velikoj Britaniji je teroristička Irska republikanska armija stavljena van zakona, četiri dana poslije podmetanja eksploziva u dva paba u Birmingemu i pogibije 21 osobe.
– Latinamerička država Surinam postala nezavisna od Holandije.
– Generalna skupština UN osudila izraelsku okupaciju arapske zemlje sa četiri glasa protiv – Izraela, SAD, Kanade i Salvadora.
– Parlament Češke glasao za podjelu Čehoslovačke na posebne države – Češku i Slovačku od 1. januara 1993.
– Kancelar Gerhard Šreder predsjedavao je prvom sjednicom vlade NJemačke, održanoj u Berlinu poslije Drugog svjetskog rata.
– Američka kompanija „Advansd sel tehnolodži“ saopštila da je klonirala ljudski embrion. Prema izjavi naučnika, dostignuće će biti korišćeno u medicini, a ne za kloniranje ljudskog bića.
– Umro Vasilij Aleksejev, ruski dizač tegova, svjetski i olimpijski šampion.
– U Maroku održani parlamentarni izbori, prvi po novom Ustavu zemlje izglasanom na referendumu 1. jula.
– Umro je Foreststorn Čiko Hamilton, američki džez bubnjar i kompozitor, koji je tokom višegodišnje karijere sarađivao sa čuvenim džez muzičarima među kojima su Ron Karter, Erik Dolfi, Čarls Lojd, Leri Korijel i Gabor Sabo.
– Umro Fidel Kastro, kubanski predsjednik i revolucionar. Vladao je Kubom od 1959. godine. Bio je komunistički državnik kojeg su obožavali i mrzili. Naslijedio ga je brat Raul Kastro.
– Evropski savjet odobrio povlačenje Ujedinjenog kraljevstva Velike Britanije i Sjeverne Irske iz Evropske unije i Evropske zajednice za atomsku energiju.