Decenijama je jedan objekat na prostoru bivše Jugoslavije predstavljao najstrože čuvanu tajnu. Njegovo postojanje nije se spominjalo u javnosti, a informacije su bile dostupne samo uskom krugu najviših državnih funkcionera.

U današnje vrijeme, sa čestim globalnim tenzijama i pričama o oružanim sukobima i nuklearnim pretnjama, objekat ponovo privlači pažnju javnosti.

Tajna duboko u planini

Na početku, treba istaći da je strogo čuvana tajnost imala svoju cijenu - izgradnja podzemnog objekta je trajala 26 godina, a utrošeno je tadašnjih 4,6 milijardi američkih dolara.

Tek nakon raspada Jugoslavije postalo je moguće otkriti čemu je služio.

Duboko u planini, nekoliko kilometara od Konjica, izgrađen je kompleks poznat kao Armijska Ratna Komanda ARK/D-0, često nazivan i Titov bunker. Podignut je u vrijeme Hladnog rata, kao odgovor na strah od nuklearne apokalipse koji je obilježio drugu polovinu 20. vijeka.

Šest ljudi znalo za projekat

Namjena objekta bila je jasna samo onima koji su imali najviši nivo državne odgovornosti - da u slučaju atomskog rata zaštiti predsjednika Josipa Broza Tita i 350 članova njegovog užeg osoblja.

Projekat je započeo 1953. godine, po odluci najvišeg rangiranog vojnog komandira SFRJ. Za planove su znali Tito i još petorica visokih zvaničnika - niko drugi nije imao potpuni uvid, niti poznavao punu svrhu objekta.

Ovaj impozantni prostor, betonske konstrukcije, nekih 300 metara ispod površine zemlje, zauzima oko 6.500 kvadrata. Unutar kompleksa se nalaze rezidencijalne prostorije, konferencijske sale, kancelarije, sobe za strateško planiranje i brojni drugi sadržaji potrebni za funkcionisanje državnog vrha u potpunoj izolaciji.

To podrazumijeva sisteme za zaštitu od nuklearnog udara, protivpožarni sistem, pet operativnih telefonskih centara, zatim dva rezervoara sa 50 tona nafte, bazen sa 170 kubika vode, sistem za snabdijevanje tekućom i tehničkom vodom iz prirodnog bunara koji se nalazi u planini. Iz objekta postoji i “prinudni” izlaz koji nije ucrtan na mapi.

Predaja bunkera 1992. godine

Iako je izgrađivan skoro tri decenije, bunker je ostao gotovo u potpunosti skriven od očiju javnosti sve do ranih devedesetih.

Godine 1992. vojnici JNA predali su objekat Teritorijalnoj odbrani Bosne i Hercegovine, kasnijoj Armiji BiH. Uprkos turbulentnim vremenima, ostao je netaknut, očuvan gotovo identično kao u vremenu kad je završen 1979. godine.

Upravo ta autentičnost učinila ga je jedinstvenim istorijskim artefaktom hladnoratovske ere.

Muzej i izložbeni prostor

Od 2011. godine ARK D-0 otvoren je za javnost.

Danas funkcioniše kao kombinacija muzeja i izložbenog prostora, u okviru projekta Bijenale, s ciljem da se očuva, dokumentuje i predstavi njegova izuzetna istorijska i tehnička vrijednost.

Posjete su moguće isključivo uz vodiča, a podzemni objekat, iako danas bez ikakve funkcionalne uloge, i dalje svjedoči ambiciji, strahu i političkoj logici vremena u kojem je nastao.

(Telegraf.rs)