KO JE POSLJEDNJI VRBASKI BAN Jedan od vodećih Srba zapadno od Drine u prošlom vijeku

D.V./ALOONLINE.BA/ | Razonoda ∙ 11.09.21 11:40 ∙ 0

Ime Svetislava Tise Milosavljevića, prvog bana Vrbaske banovine i rodonačelnika moderne Banje Luke, jedna je od prvih asocijacija na prijestonicu Republike Srpske.

FOTO/PRINTSCREEN

Znameniti Nišlija, koji je podigao sve značajnije građevine u Banjoj Luci, odavno ima zaslužen spomenik, ulicu, oslikan je na grbu grada, a svaka monografija pridaje mu jedno od centralnih poglavlja. Zasluženo, nema šta!

Banja Luka je, osim Tise, u periodu postojanja Vrbaske banovine kao jedne od devet banovina Kraljevine Jugoslavije, u periodu od 1929. do 1941. godine imala još šestoricu banova.

Svetislav Tisa Milosavljević obavljao je tu dužnost od 1929. do 1934. godine, a poslije njega su se redali Bogoljub Kujundžić (1934-35), Todor Lazarević (1935-37), Petar Cvetković (1937-39), Gojko Ružić (1939-41) i posljednji, Nikola Stojanović, koji je za Vrbaskog bana imenovan 1. aprila 1941. godine, neposredno uoči njemačkog napada na Jugoslaviju.

Iako je proveo najkraće vremena na tom mjestu i nije mogao ostvariti zapažen učinak, Nikola Stojanović je jedna od najzanimljivijih ličnosti prošlog vijeka i jedan od najznačajnijih intelektualaca u istoriji srpskog naroda zapadno od Drine.

Rođen je 1880. godine u Mostaru, gdje je završio osnovnu školu, a potom Gimnaziju u Sarajevu. Studirao je i doktorirao pravo u Beču. Bio je član uprave i predsjednik slavog studentskog društva „Zora“. Javnosti je, međutim, prvi put postao poznat kao autor brošure „Srbi i Hrvati“, objavljenoj 1902. godine, u kojoj je razmatrao nacionalna pitanja na Balkanu i koncepte mogućeg ujedinjenja južnoslovenskih naroda. Zbog afirmativnog isticanja srpske svijesti, njegov rad izazvao je velike proteste među Hrvatima, a uslijedilo je i nasilje nad srpskim narodom po hrvatskim gradovima.

Doktor prava Nikola Stojanović osnivač je časopisa „Narod“ u Mostaru, a bio je i jedan od glavnih inicijatora i ključnih vođa prve srpske političke partije u BiH 1907. godine. Kao pripadnik Srpske narodne organizacije postao je poslanik u Bosanskom saboru.

Izuzetno značajnu ulogu imao je prilikom alarmiranja evropske javnosti o zločinu nad srpskim narodom poslije Sarajevskog atentata i naročito u vezi osuđenika na Banjalučkom veleizdajničkom procesu. Takođe, njegovo ime vezuje se za rad Jugoslovenskog odbora, Krfsku deklaraciju i niz sudbonosnih procesa iz prve polovine 20. vijeka.

Uoči raspada druge Jugoslavije, zajedno sa vodećim srpskim intelektualcima tog vremena, Slobodanom Jovanovićem, Dragišom Vasićem, Vasom Čubrilovićem, Pavlom Popovićem, Jovanom Dučićem i mnogim drugima, osnovao je u Beogradu Srpski kulturni klub 1937. godine, čiji je bio potpredsjednik i koji je kroz pododbor djelovao i u Banjoj Luci.

Umro je 1964. godine u Beogradu. Objavio je „Mladost jednog pokolenja, uspomene 1880-1920.“, „Dnevnik od 1914. do 1918.“, „Bosanska politika 1907-1914.“ i „Jugoslovenska akcija“.

Pridružite se našoj Viber zajednici