TRADICIJA SRPSKOG NARODA: Znate li šta je to lilanje? Za ovaj drevni običaj kažu da pomaže da čitava godina bude i rodna i plodna

ALOONLINE.BA | Razonoda ∙ 11.07.23 11:47 ∙ 0

Koristi se isključivo kora divlje trešnje, jer to drvo ima sposobnost regeneracije kore u roku od dvije godine.

FOTO: printskrin/yt

Lilanje ili Paljenje petrovdanskih lila je običaj koji je vijekovima prisutan kod stočarskog stanovništva na području zapadne Srbije. Vezan je za praznik Petrovdan posvećen Svetim Apostolima Petru i Pavlu, koji se proslavlja 12. jula. Ovo je magijsko-religijski narodni običaj koji se kod Srba, osim na Petrovdan, upražnjava i pred Velike poklade, uoči Ivanjdana, Spasovdana i Đurđevdana. Slične običaje nalazimo kod svih Slovena i kod mnogih drugih naroda.

Naziv je običaj dobio prema obrednim predmetima koji se tom prilikom koriste – Lilama. Lila je zapaljena suva kora divlje trešnje umetnuta u procjep ili nanizana na drveni štap. U različitim zajednicama lila se sreće i pod nazivima olalija, oratnik ili oratnica. Koristi se isključivo kora divlje trešnje, jer to drvo ima sposobnost regeneracije kore u roku od dve godine. Vođeni pogrešnim informacijama u novije vreme, da je u pitanju kora breze ili trešnje, u par navrata ljudi koji nisu bili dobro informisani su upropastili stabla pitome trešnje i breze. Drvo pitome trešnje i breze nemaju mogućnost regeneracije kore, pa se zbog toga veoma brzo posle skidanja dela kore osuše i propadnu.

Godine 2017, na prijedlog Centra za kulturu „Vuk Karadžić” iz Loznice, običaj paljenja petrovdanskih lila ili lilanje uvršten je u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog naslijeđa Srbije.

O imenu

Po nekim autorima riječ lila izvedena je od olalija. Po drugima je u nazivu olalija očuvan trag rimskog običaja Parilia posvećen rimskom božanstvu Palesu, koga su rimski pastiri praznovali 21. aprila. Imena oratnik i oratnica kojim se ponegde označava ovaj običaj, izvode se iz staroslovenskog korijena ora sačuvanog u riječi oriti (pjesma se ori).

Običaj

Mlađi svijet pali lile. Upaljene lile baca preko krovova i nosi oko torova izgovarajući: „Lila gori , žito rodi“, ili „Bogami, veselo nam lile gore, da nam krave dobro vode“. U nekim krajevima se na poklade pale velike gomile slame koje bi zatim djeca, djevojke i momci preskakali „radi zdravlja“. Na naše ove običaje mogli su uticati i srodni običaji zatečenih domicilnih stanovnika Balkana.

Porijeklo običaja

Običaj je stariji od hrišćanstva. Vatra u noći plaši i tjera demonske sile čuvajući ljude, životinje i usjeve. Vatrom se dokazuje moć, ovladavanje ali i prijateljstvo sa ovom „opasnicom“. Prema tome ove buktinje nisu ništa drugo do pokretne vatre zaštitnice.

Paljenje petrovdanskih lila ili lilanje

Običaj pravljenja i paljenja petrovdanskih lila vekovima je prisutan kod stočarskog stanovništva na području zapadne Srbije i vezan je za praznik Petrovdan, posvećen Svetim Apostolima Petru i Pavlu koji se proslavlja 12. jula.[4] Nekoliko dana pre Petrovdana članovi zajednice prave lile od kore divlje trešnje. Kora se trakasto oljušti, savije kružno poput „vetrenjače“ i pričvrsti na vrh leskovog štapa dužine oko 1 metar. Da bi bila spremna za upotrebu, odnosno lako zapaljiva, ovako napravljena lila suši se nekoliko dana. Centralni događaj svetkovine, odnosno paljenja lila se odigrava uoči Petrovdana i praćen je nizom običaja, među kojima su i branje cveća i pletenje venčića. Sa prvim sumrakom stoka se zatvara u torove, gde se obavlja muža i kićenje cvetnim vencima. Odmah potom deca i omladina pale lile i sa njima trče oko torova, pevajući: „Kuda lile hodile, tuda krave vodile.” U isto vreme pale se vatre na raskrsnicama, gde uz pesmu, igru i šalu ovaj vid okupljanja meštana prerasta u narodno veselje koje traje do duboko u noć.

Ovaj običaj, kao karakterističan za oblasti oko Šapca, Loznice, Valjeva, Sjenice, Nove Varoši i Ivanjice, 2017. godine uvršten je na Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.

BONUS VIDEO: