GOVORILA JE DA „NE POSTOJE PALESTINCI“ Bila je prva žena premijer Izraela, i vodila državu u ratnim vremenima

ALOONLINE.BA | Razonoda ∙ 19.10.23 19:38 ∙ 0

Među svojim narodom ostala je upamćena kao Gvozdena dama koja je bila premijerka Izraela za vrijeme Jomkipurskog rata, dok je njeni neprijatelji i danas najviše pamte i spominju po izjavi: "Ne postoje Palestinci".

Sa 70 godina, Golda Meir je 17. marta 1969. postala prva – i do danas ostala jedina – žena premijer Izraela.

Čak i prije premijerskog mandata, provela je godine zalažući se za prava jevrejskih izbjeglica nakon Drugog svjetskog rata, i borbi za osnivanje države Izrael. Tokom premijerskog mandata, pozvala je na jedinstvo nakon što su se političke stranke raspale, a naredila je i odmazdu kada je 11 Izraelaca ubijeno tokom Olimpijade, da bi „hodala po tankom ledu“ tokom Jomkipurskog rata i borbi protiv sirijskih trupa dok je paralelno obezbjeđivala podršku SAD.

Meir je bila popularna koliko i kritikovana. Decenije njene službe svjedoče o njenoj dugovečnosti, čvrstini i posvećenosti svojim vjerovanjima i svom narodu.

Goldin uspon ka istaknutoj funkciji

Rođena kao Golda Mabovitč u Kijevu, 3. maja 1898. godine, emigrirala je u Sjedinjene Države 1906. Kasnije se tokom intervjua svojih osam godina u istočnoj Evropi sjećala kao „siromašnog života, bijednih malih zajednica u kojima su Jevreji preživljavali (nadajući se) da će stvari jednog dana biti bolje.“

Kao mlada djevojka, Mabovitč je bila sjajna u školi ali je dugo paralelno radila i u prodavnici prehrambenih proizvoda u Milvokiju u Viskonsinu, gdje je šef bila njena majka. Kada je završila srednju školu, Mabovitč je pohađala normalnu školu u Milvokiju i rešila da postane učiteljica. Mabovitč je takođe postala aktivni član laburističkog cionističkog omladinskog pokreta Poale Cion koji je opisivala kao „mlad, pun nade i žara, spreman na sve“.

Godine 1917, Mabovitč se udala za Morisa Majersa u Viskonsinu, a par je emigrirao u Palestinu godinu dana kasnije, na kraju Prvog svjetskog rata. Tamo se porodica pridružila kibucu Merhavia, poljoprivrednom naselju u kom je Golda ponovo preuzela vodeću ulogu u politici.

Par se kasnije preselio u Tel Aviv, a zatim u Jerusalim gdje je rodila dvoje djece, Menahemu i Saru.

Godine 1938. Golda Majersova je prisustvovala Evijanskoj konferenciji, koju je sazvao predsjednik Frenklin D. Ruzvelt kako bi se diskutovalo o rastućem progonu Jevreja u Njemačkoj. Bila je samo bespomoćni posmatrač dok je slušala delegate iz 32 zemlje kako „objašnjavaju koliko bi voleli da prihvate značajan broj izbjeglica i koliko je žalosno što to nisu mogli da urade“.

Tokom Drugog svjetskog rata radila je u ime jevrejskog naroda kao funkcioner u Britanskim mandatom nad Palestinom. Nastavila je da vodi istaknutu borbu protiv antisemitizma, a njena pozicija u vladi kojom upravljaju Jevreji dovela je u prvi plan pregovora između Izraela i Britanije 1946.

Stvaranje Izraela

Ujedinjene nacije su objavile svoj plan za podelu Palestine 29. novembra 1947. godine, u pokušaju da razriješe tekuće tenzije između jevrejskih i arapskih stanovnika u regionu. Ipak, to je preraslo u rat. Sedamdeset godina kasnije, sukob i dalje traje.

U Sjedinjenim Državama, Golda Majers je prikupila 50 miliona dolara za podršku izraelskom cilju, što je dovelo do toga da je David Ben-Gurion – koji će postati prvi premijer Izraela – nazove „Jevrejkom koja je sakupila novac koji je omogućio postojanje države“.

Dana 14. maja 1948. potpisala je Izraelsku deklaraciju o nezavisnosti, ali je njena politička uloga tada bila gotovo nevidljiva. Sumnja na srčani udar, kao i povrede koje je zadobila u saobraćajnoj nesreći uticala je negativno na Goldu Meir koja je po sopstvenom priznanju, žrtvovala svoje zdravlje tako što je napustila bolnicu prije nego što se u potpunosti oporavila.

Septembra 1948. otputovala je u Moskvu i služila kao ministar u Sovjetskom Savezu, doduše bez prevelike volje. Požalila se: „Konačno imamo državu. Želim da budem tamo. Ne želim da se nalazim hiljadama kilometara daleko.“

Godine 1956. Golda Majers je promijenila svoje prezime u hebrejsko „Meir“.

Meir je period od 1949. do 1956. godine nazvala imenom „sedam lijepih godina“, velikim dijelom zbog uspjeha u promovisanju i rada na napretku Izraela, uključujući njegovu infrastrukturu i socijalnu podršku stanovnicima. Između 1956. i 1966. godine, Meir je postala ministar spoljnih poslova Izraela, što ju je stavilo u centar krize u vezi sa Sueckim kanalom 1956.

Srčani problemi 1955. godine, povreda zadobijena u bombardovanju 1957. i dijagnoza limfoma 1965. doprinijeli su da se Meir povuče sa funkcije ministra spoljnih poslova. Zadržala je svoju poziciju u izraelskom parlamentu, Knesetu, kao i u Mapai, demokratskoj socijalističkoj partiji.

Njeni dani mirovanja nisu dugo trajali. Kada je premijer Levi Eškol neočekivano umro 1969., Meir su zamolili da se kandiduje za funkciju. Vjerovala je kako „70-godišnja baka ne može biti dobar kandidat za čelo 20-godišnje države“, ali je na kraju pristala. Meir je proglašena kandidatom za premijera u martu, a osvojila je funkciju u oktobru iste godine.

Turbulentan mandat

Meir je stavljala poseban naglasak na kontinuitet kada je postala premijerka, ali se koalicija političkih partija u Izraelu raspala 1970. Pored toga, njenu premijersku funkciju obilježili su i događaji sa Olimpijskih igara 1972.: pripadnici palestinske militantne grupe Crni septembar, ubili su dva Izraelca i uzeli dodatne članovi izraelskog olimpijskog tima za taoce. Na kraju je poginulo 11 Izraelaca, a Meir je naredila masakr počinilaca. Mosad, izraelska nacionalna obavještajna agencija, ubila je mnoge članove Crnog septembra, ali je takođe greškom ubila i jednog marokanskog konobara.

Jomkipurski rat je na mnogo načina definisao njen mandat premijera. U oktobru 1973., na praznik Jom Kipur, sirijske snage su riješile da istjeraju Izrael sa Golanske visoravni. Istovremeno, egipatske trupe pokušale su da istjeraju Izrael sa Sinajskog poluostrva.

Meir se oduprla napadima Sirije mobilizacijom izraelskih trupa, ali je izbjegavala ofanzivne napade zbog zabrinutosti da bi takva akcija rezultirala povlačenjem podrške SAD-a. Američki državni sekretar Henri Kisindžer je kasnije potvrdio kako je SAD bio spreman da povuče pomoć ukoliko Izrael krene prvi u napad.

Egipat i Sirija su imali podršku Sovjetskog Saveza u onome što je de facto predstavljalo hladnoratovski sukob. Kisindžer je 18. oktobra kontaktirao sovjetskog ambasadora Anatolija Dobrinjina i oni su se složili da je situacija u suštini zapala u ćorskokak. Kisindžer je Dobrinjinu rekao: „moja najveća noćna mora je pobjeda bilo koje strane“, a Dobrinjin je odgovorio da dijeli isti strah. Na kraju, Izrael je potpisao sporazume o prekidu vatre sa Egiptom i Sirijom krajem 1973., početkom 1974. godine.

Meirova nesposobnost da uspješno rukovodi Jomkipurskim ratom na kraju je uticala na njenu odluku da podnese ostavku na premijersku funkciju 1974. Napustila je politiku, ali nikada nije potpuno otišla. 1976. godine, Meir se sastala sa Kisindžerom dok je bila na putovanju u Sjedinjenim Državama i njihov susret opisala kao „prijateljski razgovor“. Kisindžer je sa druge strane rekao: „Mi smo stari prijatelji i razgovarali smo o situaciji na Bliskom istoku.“

Meir je preminula od limfoma 1978. godine u 80. godini, prenosi Nacionalna Geografija.

BONUS VIDEO: