JOŠ JEDNA SRPSKA SUZA NA KOSOVU U METOHIJI Zabranjena posjeta novobrdskoj tvrđavi koja čuva nekoliko pravoslavnih crkava (FOTO)

ALOONLINE.BA | Region ∙ 18.08.22 09:46 ∙ 0

"Tvrđava, arheološki je dokazano, jeste srpska kulturna baština, svjedočanstvo ekonomske moći srednjovjekovne srpske države i njenih vladara. Zato je kao arheološko nalazište dobilo značaj prvog reda", zapisao je Popović, mada se danas na ostacima nazovirestauriranih iskopina i zidina vijori zastava samoproglašenog Kosova.

SRNA

Ostaci Novobrdske tvrđave srednjovjekovnog srpskog grada zvanog Ivanov grad nalaze se tridesetak kilometara od Prištine i dvadesetak od Gnjilana.

Tvrđava je podignuta na vrhu Male planine, na 1.124 metra nadmorske visine, iznad međurječja Prilepnice i Krive rijeke, oivičena vrletima, sa prilaznim putem samo sa istočne strane.

Uništavana, zatrpavana i pljačkana predmet je izučavanja brojnih kako zvanih tako i samozvanih arheologa.

Ono što je nepobitno utvrđeno, a o čemu svjedoče i zapisi od prije nepunih desetak godina najpoznatijeg srpskog arheologa počivšeg Marka Popovića, jeste da je to arhitektonski poduhvat srpskih vladara koji je u kasnijem razvoju srednjovjekovne srpske države poslužio kao maketa za gradnju brojnih drugih crkava u vrijeme Nemanjića.

„Tvrđava, arheološki je dokazano, jeste srpska kulturna baština, svjedočanstvo ekonomske moći srednjovjekovne srpske države i njenih vladara. Zato je kao arheološko nalazište dobilo značaj prvog reda“, zapisao je Popović, mada se danas na ostacima nazovirestauriranih iskopina i zidina vijori zastava samoproglašenog Kosova.

KAKO SU ŽIVJELI SRPSKI VLASTELINI, POSLUGA I OBIČNI VOJNICI

U Novom Brdu su stolovali srpski mitropoliti, a Bostanska crkvena opština, kojoj pripada Novobrdska tvrđava, prema riječima paroha novobrdskog Steve Mitrića, jedna je od najstarijih crkvenih opština.

„Na teritoriji negdašnjeg Novog Brda bilo je oko 30 srpskih crkava. To je bio period ne samo, ekonomskog uspona i premoći srpske države i njenih vladara, već je to bio grad iz koga se širila kultura. Novo brdo je bio grad u koji su vodili svi trgovački putevi, grad u kome su se slivale rijeke trgovaca, kako onih iz dubrovačke regije tako i onih sa Istoka. Dovoljno je reći da su u rudniku radili Sasi i da se na padinama ka Novobrdskoj tvrđavi nalaze ostaci Saske crkve, otkriveni ispod arapskog groblja“, navodi prota Mitrić.

O značaju Novobrdske tvrđave govore i podaci da su u visokim zidovima okruženoj tvrđavi, takozvanom Gornjem gradu, bili smješteni vlastelini, a tik uz njih su se nalazile prostorije u kojima su bili vojnici ili čuvari vlastelina, kao i prostorije u kojima je čuvana hrana, koja je, ako je suditi po zapisima, dijeljena narodu u vrijeme nerodnih godina.

O bogatstvu vlastelina govori i to što je u samoj tvrđavi, površine u temeljima 45 metara po širini i 50 metara po dužini, postojala crkva, a na sredini dvorišnog dijela unutar utvrđenja postojao je bunar iz koga se vodom preko razvučenog vodovoda od pečene cigle snabdijevao Gornji i Donji grad u kome su živjeli posluga i obični vojnici.

Istoriograf Boban Petrović iz Gračanice tokom skoro dvadesetogodišnjeg izučavanja srednjovjekovne kulturne baštine Srba na Kosovu i Metohiji pojašnjava da je Gornji grad u obliku šestougla ima šest kula, da se u njegovom centralnom dijelu nalazi vlastelinska kula, a naspram nje trostrana kula sa krstom od tamnocrvene cigle okrenutim prema Donjem gradu, naselju u obliku četvorougla površine 180 sa 95 metara.

U Gornji grad se ulazilo kroz usku kapiju isključivo pješice, a u Donji grad stazom za zaprege.

„U Gornjem gradu uz crkvu u središnjem dvorišnom dijelu nalazilo se sedam pravoslavnih crkava, od kojih je najpoznatija Crkva Svetog Nikole, dok se na razdeobini između Gornjeg i Donjeg grada nalaze ostaci dvije katoličke crkve od kojih je poznato da su se u jednoj ispovedali Sasi (rudari i trgovci)“, navodi Petrović.

NARODU I SVEŠTENSTVU ZABRANJEN ULAZAK U TVRĐAVU

Srbima je trenutno, kaže paroh Mitrić, ostalo danas da gaje najsvetija sjećanja jer je kako običnom narodu tako i sveštenstvu i monaštvu Srpske pravoslavne crkve zabranjen ulazak u Tvrđavu.

„Ne znamo ko je donio tu odluku. Ne znamo ni zbog čega, ali je jedno jasno svima – da je nekom stalo da silom pokuša da ono što je naučno dokazano i zapisano `Novobrdska tvrđava je srpsko kulturno dobro` otuđi od Srba i vremenom preimenuje u samo njima znano nešto novo“, ističe paroh Mitrić.

On naglašava da Srpsku pravoslavnu crkvu poslije sukoba na Kosovu i Metohiji niko nikada nije kontaktirao u vezi s radovima koji su izvođeni i, s vremena na vrijeme, ponovo se izvode na rekonstrukciji i konzervaciji Tvrđave.

Koliko zabrinjava zabrana ulaska u Tvrđavu, toliko plaši sam prilazak bedemima s kojih se runi kamen koji su konzervatori, unajmljeni radnici, uglavnom Albanci, jedne beogradske firme, prije nekoliko godina lijepili suvim malterom „kamen na kamen“.

Stražar Albanac, zaposlen da čuva prilaz Tvrđavi, na srpskom jeziku je upozorio da je svaki prilazak na više od 30 metara udaljenosti lična odgovornost jer, kako reče, „nema dana kada se ne sruči po metar nalijepljenog kamena“.

„U Tvrđavu se ne može ući. Vrata su zaključana. Tamo godinama niko ne ulazi izuzev s vremena na vrijeme po neki stranac s nekim ljudima iz Prištine. Šta rade i zašto dolaze – to samo oni znaju. Ja znam da ne smijem prići niti savjetujem ljudima da prilaze jer neko će platiti glavom“, kaže stražar.

S njim je saglasan istoriograf Petrović, koji navodi da je to činjenica i naglašava da se plaši da će Tvrđava sada zbog apsolutnog nemara zauvijek utihnuti.

NASTANAK U VRIJEME KRALJA MILUTINA

Novo Brdo je nastalo tokom prvih godina vladavine kralja Milutina, a prvi put u istorijskim izvorima javlja se 1326. godine kao već poznato rudarsko i trgovačko središte.

Tokom prvog sloma srpske despotovine 1439. godine, kako je zapisano, Osmanlije su otpočele sa opsadom Tvrđave, koja se okončala predajom 1441. godine, poslije čega je opljačkana i porušena.

U vrijeme Osmanlija nastavljena je eksploatacija rudnika, a od 17. vijeka se obnavlja kovanje novca u Tvrđavi za sultana Murata Četvrtog (1623—1640).

Tokom velikog austrijskog prodora na Balkansko poluostrvo, vojskovođa Pikolomini, uz pomoć lokalnih srpskih ustanika, zauzima 1686. godine Novo Brdo, ali ono poslije samo godinu dana biva napušteno i lokalni Srbi pod vođstvom patrijarha Arsenija Trećeg Čarnojevića (1672-1706) u Velikoj seobi Srba sele se u Austrijsko carstvo, poslije čega je Tvrđava zapuštena i opustjela.

Prema procjenama istoričara, iz novobrdskih rudnika dobijalo se godišnje od pet do šest tona srebra, a zbog uticaja i jake odbrane, srpski mitropoliti koji su u to vrijeme stolovali u Lipljanu sklanjali su se u Tvrđavu, zbog čega se često Lipljanska mitropolija zvala Novobrdskom.

Na ovogodišnjem majskom zasjedanju Sinoda Srpske pravoslavne crkve iguman manastira Draganac Ilarion postavljen je za vikarnog episkopa novobrdskog.