Dogodilo se na današnji datum, 10. maj

Aloonline.ba | Tamara Bogunovic | Magazin ∙ 10.05.25 00:30 ∙ 0

Danas je subota, 10. maj 2025. godine. Evo šta je kroz istoriju obilježilo ovaj datum.

PEXELS

1559. – Sinovi ostarjelog turskog sultana Sulejmana Drugog poveli bitku za otomanski prijesto, u mjestu Konja u Maloj Aziji. Vojska Selima – koji je 1566. postao sultan Selim Drugi potukla je snage Bajazita, primoravši ga da s pristalicama pobjegne u Persiju, gdje je kasnije ubijen.

1594. – Mošti oca srpske državotvornosti i prvog srpskog arhiepiskopa Svetog Save Turci spalili na Vračaru u Beogradu. Spaljivanju moštiju Svetog Save, 359 godina poslije njegove smrti, prethodio je ustanak Srba u Banatu pod episkopom banatskim Svetim Teodorom Vršačkim, u kojem su ustanici nosili ikone Svetog Save. Turski sultan Muhamed Treći naredio je Sinan-paši da po svaku cijenu uguši pobune Srba, a ovaj je, znajući da do groba Svetog Save u manastiru Mileševa hodočaste čak i muhamedanci, pa se potom vraćaju vjeri predaka, naredio da se prenesu mošti u Beograd i spalio ih. U narodu je tada nastala pjesma: „Na Vračaru Sinan viče: / gori, gori, svešteniče; / to si od nas zaslužio / što si raju prosvetio“.

1760. – Rođen francuski oficir Klod Žozef Ruže de Lil koji je 1792. napisao riječi i melodiju francuske himne. Pjesmu, komponovanu kao marš, prema narudžbini gradonačelnika Strazbura, oduševljeno su pjevali vojnici Francuske revolucije na maršu iz Marseja u Pariz, pa je nazvana „Marseljeza“.

1774. – Umro francuski kralj Luj Petnaesti, koji je naslijedio prijesto kao petogodišnjak 1715, poslije smrti pradjeda Luja Četrnaestog. Bio je poznat kao rasipnik i od njega potiču riječi: „Poslije mene potop“. Vodio je neuspješan rat za austrijsko nasljeđe i Sedmogodišnji rat, poslije kojeg je Francuska morala da Velikoj Britaniji prepusti Kanadu. Ukinuo je jezuitski romokatolički red i konfiskovao im imovinu.

1844. – Popečiteljstvo prosveštenija Srbije naložilo svim okružnim načelstvima da se staraju o sakupljanju starina. Taj datum je uzet kao dan osnivanja Narodnog muzeja u Beogradu, a akt o osnivanju jedne od najznačajnijih nacionalnih ustanova kulture, na inicijativu srpskog pisca Jovana Sterije Popovića, tada načelnika Popečiteljstva prosveštenija, potpisan je 4. septembra 1844.

1849. – Umro japanski slikar Kacušika Hokusaj, glavni predstavnik realizma u japanskom slikarstvu. Slikao je scene iz svakodnevnog života i predjele, uključujući čuveni ciklus „Trideset pogleda na Fudžijamu“.

1865. – Predsjednika Konfederacije otcijepljenih južnih država SAD Džefersona Dejvisa, u američkom građanskom ratu, zarobile trupe Sjevera.

1871. – Mirovnim ugovorom u Frankfurtu poražena Francuska poslije prusko-francuskog rata primorana da preda Nijemcima pokrajine Alzas i Lorenu i da plati visoku ratnu odštetu.

1881. – Krunisan rumunski kralj njemačkog porijekla Karol Prvi Hoencolern, prvi kralj Rumunije.

1894. – Rođen američki kompozitor ruskog porijekla Dimitri Tjomkin, izuzetan autor filmske muzike, dobitnik više nagrada „Oskar“. Filmovi: „Gospodin Smit ide u Vašington“, „Samo anđeli imaju krila“, „Senka sumnje“, „Dvoboj na suncu“, „Nazovi M radi ubistva“, „Div“, „Starac i more“, „Rio Bravo“, „Tačno u podne“, „Čajkovski“.

1899. – Rođen američki filmski glumac i igrač Frederik Austerlic, poznat kao Fred Aster, jedan od najvećih holivudskih zabavljača, koji je u igračkoj tehnici spojio klasicizam s početka 20. vijeka s modernim shvatanjem plesa. Filmovi: „Roberta“, „Vesela raspuštenica“, „Vrijeme svinga“, „Cilinder“, „Brodvejska melodija“, „Nikad nećeš postati bogat“, „Uskršnja parada“, „Smiješno lice“, „Na plaži“, „Diži zavjesu“.

1904. – Umro engleski novinar i istraživač Henri Morton Stenli, koji se proslavio 1871. „spasavanjem“ škotskog istraživača Dejvida Livingstona, za koga se vjerovalo da se izgubio u Africi. Potom je putovao u Afriku više puta do 1889. i otkrio je Albertovo, Edvardovo i Leopoldovo jezero, planinski masiv Ruvenzori i ispitao veliki dio bazena rijeke Kongo.

1923. – Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca i Kraljevina Grčke sklopile konvenciju o osnivanju „slobodne zone u Solunu“, koja je Jugoslaviji predata na upotrebu 6. marta 1925. na period od 50 godina. Zona obuhvata 94.000 kvadratnih metara, na kojoj je Jugoslavija dobila isljučivo pravo upotrebe i carinsku upravu, ali ne i policijsku, jer je područje ostalo pod grčkim suverenitetom. Novi aranžman SFRJ i Grčke o tranzitu jugoslovenske robe preko slobodne zone luke u Solunu potpisan je 3. februara 1975. u Atini, s važnošću od deset godina, poslije čega se automatski produžava svakih pet godina.

1933. – Nacisti su u centru Berlina priredili prvo masovno spaljivanje knjiga, bacivši na lomaču više od 25.000 primjeraka djela Karla Marksa, Sigmunda Frojda, Bertolta Brehta, Alberta Ajnštajna i ostalih jevrejskih, njemačkih i komunističkih autora, koje su pristalice Adolfa Hitlera označile kao „dekadentne“.

1940. – Nacistička Njemačka u Drugom svjetskom ratu bez objave rata napala Holandiju, Belgiju i Luksemburg, a Velika Britanija je poslije nacističke invazije na Dansku zaposjela bivšu dansku koloniju Island.

1940. – Poslije ostavke Nevila Čemberlena pristalice politike popuštanja Adolfu Hitleru i potpisnika kapitulantskog „Minhenskog sporazuma“ 1938, kojim je Čehoslovačka natjerana da NJemačkoj ustupi Sudetsku oblast, britanski premijer postao Vinston Čerčil, koji je potom proveo naciju kroz Drugi svjetski rat.

1941. – Rudolf Hes, zamjenik njemačkog nacističkog vođe Adolfa Hitlera, spustio se padobranom u Škotsku, namjeravajući da kod britanske vlade izdejstvuje separatan mir s Njemačkom. Njegov prijedlog nije prihvaćen i Hes je kraj Drugog svjetskog rata dočekao kao zarobljenik u Velikoj Britaniji. Na suđenju u Nirnbergu 1946. za ratne zločine osuđen na doživotnu robiju.

1967. – Američko vazduhoplovstvo prvi put u Vijetnamskom ratu bombardovalo luku Hajfong u Sjevernom Vijetnamu.

1977. – Umrla američka filmska glumica DŽoan Kraford, jedna od najvećih holivudskih zvijezda tridesetih godina 20. vijeka. Filmovi: „Mildred Pirs“, „Lice jedne žene“, „Humoreska“, „Prokletnici ne plaču“, „Strah“, „Nježna pjesma“, „Demonska žena“, „Šta se dogodilo Bebi DŽejn.“

1979. – Umrla srpska filmska glumica Italina – Ida Kravanja, poznata kao Ita Rina, poslije udaje Tamara Đorđević, najpoznatija filmska glumica u Jugoslaviji između dva svjetska rata, prva naša glumica koja je ušla u svjetsku enciklopediju filma. Prije Drugog svjetskog rata igrala je niz glavnih uloga u filmovima njemačke i češke produkcije, a poslije rata epizodne uloge u nekoliko domaćih filmova. Filmovi: „Erotikon“, „Galgentoni“, „Fantom Durmitora“, „A život teče dalje“.

1981. – Socijalista Fransoa Miteran u drugoj rundi predsjedničkih izbora u Francuskoj pobijedio dotadašnjeg šefa države Valerija Žiskara D’ Estena, čime je ljevica u toj zemlji došla na vlast poslije tri decenije.

1988. – SAD stavile veto na rezoluciju Savjeta bezbjednosti UN, kojom je Izrael osuđen zbog invazije na jug Libana.

1993. – Više od 200 tajlandskih radnika poginulo u požaru koji je zahvatio fabriku igračaka u provinciji Nakon Patom.

1994. – Nelson Mendela kao prvi crnac inaugurisan za predsjednika Južne Afrike.

1994. – Italijanski medijski magnat Silvio Berluskoni preuzeo dužnost premijera Italije na čelu koalicione vlade u kojoj su – prvi put poslije Drugog svjetskog rata – bili i neofašisti.

1995. – Najmanje 100 ljudi poginulo kada se lift, koji je prevozio rudare u jednom rudniku zlata u blizini Orknija u Južnoj Africi, iznenada otkačio i stropoštao na dno rudnika.

1996. – Premijer Indije Narašima Rao podnio ostavku poslije izbornog poraza njegove Kongresne stranke.

1997. – U zemljotresu u istočnom Iranu poginulo najmanje 1.560 ljudi.

2015. – U dvodnevnom sukobu (9. i 10. maj) grupe terorista, uglavnom sa Kosova, sa pripadnicima makedonske policije u naselju Divo, u Kumanovu, poginulo je osam osam policajaca, 37 je povrijeđeno, a pronađena su tijela 14 napadača.

Pridružite se našoj Viber zajednici